БАЪЗЕ АЗ МАСЪАЛАҲОИ ДАСТГИРИИ СУБЪЕКТОНИ СОҲИБКОРӢ ДАР ПАЁМҲОИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Дар паёмҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ», ки дар ҷаласаҳои якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ироа мешаванд, масъалаҳои муҳимтарини ҳаёти мамлакат таҳлилу баррасӣ гардида, роҳҳои ҳаллу фасли онҳо нишон дода мешаванд [1].

     Аслан истилоҳи “Паём” маънои гуногун дошта, дар фарҳанги забони тоҷикӣ ба маънои пайғом, хабар, рисолат, салом, дуруд, таҳният, муроҷиат намудан омадааст [2, c. 52].

     Паёми Президенти ҶТ ҳуҷҷати расмӣ ва санади сиёсӣ-ҳуқуқӣ буда барои таҳкими асосҳои сохтори конститутсионӣ, ҳимояи ҳуқуқ озодиҳои инсон ва шаҳрванд, таъмини волоияти қонун, таҳкими қонуният, тартиботи ҳуқуқӣ, баланд бардоштани маърифати сиёсиву ҳуқуқии шаҳрвандон ва фароҳам овардани шароити зиндагии арзанда ба ҳар як фарди кишвар нигаронида шудааст [3, c. 63].

     Бояд ёдовар шуд, ки Паём хоси кишварҳои демократӣ ва ҳуқуқбунёд буда, он як барномаи стратегии сиёсиву ҳуқуқӣ, иҷтимоиву иқтисодӣ ва низомиву фарҳангӣ мебошад. Паём ҳамчун як ҳуҷҷати роҳнамо рушди ояндаи кишварро дар самтҳои асосии сиёсати дохиливу хориҷӣ муайян менамояд [5].

     Аз ҷиҳати мазмун ва моҳияти худ паёми солонаи Президенти кишвар дар таҷрибаи муосири давлатдории ҷаҳонӣ ифодакунандаи принсипҳои муҳими давлати соҳибистиқлол, демократию ҳуқуқбунёд ба ҳисоб меравад. Дар паём дастовардҳо дар як марҳилаи муайян мавриди таҳлил қарор дода шуда, ҳамзамон барои таҳкими фаъолият дар ҷодаи ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, таъмини волоияти қонун, баланд бардоштани маърифати сиёсиву ҳуқуқии шаҳрвандон ва фароҳам овардани шароити зиндагии арзанда ба ҳар як фарди кишвар вазифагузорӣ карда мешавад [6].

     Ҳамасола дар паёмҳои Президенти ҶТ барои рушди иқтисодёти ҷумҳурӣ истифодаи самараноку оқилонаи захираҳои мавҷуда ва дарёфти сарчашмаҳои нави рушди иқтисодӣ ҷалби сармоя ва татбиқи ҳуҷатҳои  банақшагирии стратегӣ пайваста таҳлил ва вазифагузорӣ мешаванд.

     Яке аз соҳаҳое, ки ҳамасола бевосита дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон диққати зиёд дода мешавад, ин рушди иқтисодиёти кишвар ва дастгирии соҳибкорон ба ҳисоб меравад. Дар Паёми навбатии хеш Роҳбари давлат Ҳукумати кишварро  муваззаф намуд, ки минбаъд ба ҷанбаҳои сифатии рушди иқтисоди миллӣ, тақвияти нерўи инсонӣ, бо истифода аз технологияҳои муосир ва ҷорӣ намудани инноватсия вусъат додани истеҳсоли маҳсулоти ниҳоӣ, баланд бардоштани фаъолнокии иқтисодии аҳолӣ, такмили низоми дастгирии соҳибкориву сармоягузорӣ ва тавсеаи иқтисодиёти рақамӣ диққати аввалиндараҷа диҳад.

     Ҳамчунин, дар ҷумҳурӣ ташаккули «иқтисоди сабз», суръат бахшидани раванди рақамикунонии иқтисодиёт, инкишофи неруи инсонӣ, баланд бардоштани рақобатнокии маҳсулоти ватанӣ, тақвияти имкониятҳои содиротии мамлакат ва беҳтар гардонидани сифати хизматрасониҳои иҷтимоӣ аз ҷумлаи масъалаҳои афзалиятнок эълон гардидааст.

     Дар Паёми имсола зикр гардид, ки ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти дохилии кишвар дар соли 2024-ум ба беш аз 150 миллиард сомонӣ ва суръати рушди воқеии он ба 8,4 фоиз расонида шуд [7]. Агар мо маҷмуи маҳсулоти дохилии кишварро бо маҷмуи маҳсулоти дохилии кишвар дар соли 2023 муқоиса намоем 8,3 фоиз зиёд гардида буд, ки ба беш аз 130 миллиард сомониро ташкил медод [8].

     Дар натиҷаи амалисозии тадбирҳои мушаххас даромади пулии аҳолӣ аз 48 миллиард сомонии соли 2019-ум ба 147 миллиард сомонӣ дар соли 2024-ум расид. Агар ин нишондиҳандаро мо дар соли 2023 таҳлил намоем, 112,7 миллиард сомониро ташкил медод, ки зиёда аз 23% афзоиш ёфтааст.

     Ҳукумати мамлакат рушди бахши хусусӣ, соҳибкорӣ ва сармоягузориро дар Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030 ҳамчун воситаи асосии ноил шудан ба ҳадафҳои миллӣ муайян кардааст ва ҷиҳати фароҳам овардани шароити мусоид барои пешбурди фаъолияти соҳибкориву сармоягузорӣ, барои сармоягузорӣ ҷолиб гардонидани иқтисодиёти кишвар ва ба содирот нигаронидани он пайваста чораҷӯйӣ менамояд.

     Ҳукумати мамлакат ҷиҳати фароҳам овардани шароити мусоид барои пешбурди фаъолияти соҳибкорӣ пайваста чораҷӯйӣ менамояд. Президенти ҶТ дар ҳар як Паёми хеш ба масъалаи соҳибкорӣ, ки сарчашмаи фароҳам овардани ҷойҳои нави корӣ, беҳтар намудани шароити иқтисодиву иҷтимоии шаҳрвандонӣ ҷумҳурӣ ва зиёд намудани ҳаҷми маҳсулоти ватанӣ мебошад диққати махсус медиҳанд [4, c.81].

     Татбиқи ислоҳот дар самти санҷиши субъектҳои хоҷагидор имкон дод, ки то имрӯз шумораи мақомоти санҷиш аз 31 то ба 23 ва санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор аз 300 ҳазори соли 2016-ум то 42 ҳазор дар соли 2024-ум кам гардад [7].

     Тибқи маълумот соли 2023 нисбат ба соли 2014 шумораи санҷишҳои андоз дар фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ду баробар кам гардидааст.

     Вале маблағҳои дар натиҷаи санҷишҳо ошкор ва пардохтшуда чор баробар афзоиш ёфтаанд.

Танҳо дар 11 моҳи соли 2024 аз ҳисоби санҷиши 1150 андозсупоранда ба буҷети давлат иловатан 1 миллиарду 640 миллион сомонӣ ворид карда шудааст.

     Дар натиҷаи тадбирҳои амалигардида шумораи субъектҳои соҳибкорӣ дар 7 соли охир аз 62 ҳазор ба 350 ҳазор баробар гардид.

     Қобили зикр аст, ки дар натиҷаи дастгириҳои пайвастаи давлат ва Ҳукумати мамлакат солҳои охир аз ҷониби соҳибкорону сармоягузорон бунёди иншооти таъиноти иқтисодиву иҷтимоӣ вусъат ёфта истодааст.

     Дар ин давра аз ҷониби соҳибкорони кишвар беш аз 2 ҳазор корхонаву коргоҳҳои истеҳсолӣ бо 21 ҳазор ҷойи корӣ, 1380 иншооти соҳаи маориф, 1213 муассисаи тандурустӣ, 11,5 ҳазор километр роҳ ва 461 пул бунёду азнавсозӣ карда шуданд.

     Ҳамзамон, дар Паёми имсолаи хеш сарвари давлат зикр намуданд, ки бо мақсади дастгирии минбаъдаи рушди соҳибкорӣ зарур аст, ки тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор» бо роҳи такмил додани меъёрҳои амалкунандаи арзёбии хавфҳо шумораи санҷишҳо ва даврияти гузаронидани онҳо (ба истиснои хавфҳои андоз) боз ҳам маҳдуд карда шавад.

     Пешниҳод гардид, ки дар давраи такмили санадҳои меъёрии ҳуқуқии зикршуда бо мақсади дастгирии давлатии фаъолияти соҳибкорӣ, фароҳам овардани фазои мусоид барои ҷалби сармоя ва таъсиси ҷойҳои корӣ ба ҳама намуди санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ (ба истиснои санҷишҳои мақомоти андоз) то 1-уми январи соли 2027-ум мораторий эълон карда шавад.

     Инчунин, зикр гардид, ки масъалаи истифодаи соҳибкорону сармоягузорон аз имтиёзи андоз аз фоида ҳангоми бунёди корхонаи нав низ таҷдиди назарро талаб менамояд.

     Ҳоло имтиёзи зикршуда на аз оғози фаъолияти истеҳсолии корхона, балки аз лаҳзаи бақайдгирии давлатии он ҷорӣ мегардад.

     Дар чунин ҳолат қисми зиёди муҳлати имтиёзӣ ба давраи бунёд ва таҷҳизонидани корхонаи нав, яъне то ба даст овардани фоида рост меояд ва соҳибкорону сармоягузорон аз ин имтиёз пурра бархурдор намешаванд.

     Ҳамин тавр, таҳлили Паёмҳои Президенти ҶТ собит менамояд, ки Ҳукумати кишвар ҷиҳати дастгирии соҳибкорон фароҳам овардани шароити мусоид барои пешбурди фаъолияти соҳибкорӣ пайваста чораҷӯйӣ менамояд.

Фирдавсӣ Гуландом Рустамзода, сармутахассиси бахши тањлили таъсири  танзимкунии Маркази миллии қонунгузории назди  Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон