Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумцурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030

Замимаи 1

ба фармони Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон

аз 3 августи соли 2021, №222

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Коррупсия дар ҷацони муосир дар роци рушди иқтисодию иҷтимоии кишварцо ва риояи цифзи цуқуқу озодицои инсон ва шацрванд аз ҷумлаи монеацои ҷиддк мацсуб межбад. 2. Аз рӯзцои аввали ба даст овардани Истиқлоли давлатк масъалаи муқовимат ба коррупсия дар мецвари сижсати хирадмандонаи Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон қарор дорад. 3. Дар партави сижсати хирадмандонаи Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон ҷицати муқовимат ба коррупсия мунтазам чорацои мақсаднокро роцандозк намуда, барои ба вуҷуд овардани фазои зиддикоррупсионк пайваста заминацои ташкиливу цуқуқиро амалк намуда истодааст. 4. Баъди ба тасвиб расонидани «Конвенсияи Созмони Милали Муттацид зидди коррупсия» (минбаъд – Конвенсияи СММ зидди коррупсия), яъне шурӯъ аз 25 сентябри соли 2006 дар Ҷумцурии Тоҷикистон ба цолати имрӯза зижда аз 20 санади меъжрии цуқуқие, ки асосцои ташкиливу цуқуқии самтцои мухталифи муқовимат ба коррупсияро муқаррар менамоянд, қабул карда шуда, барномасозии муқовимат ба коррупсия дар сатци давлатк ба роц монда шуд. 5. Бо мақсади расидан ба цадафцои дар ин самт пешгирифта то ин муддат ду санади барномавии дурнамо, аз ҷумла бо қарори Цукумати Ҷумцурии Тоҷикистон аз 26 январи соли 2008, №34 «Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумцурии Тоҷикистон барои солцои 2008- 2012» ва фармони Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон аз 30 августи соли 2 2013, №1504 «Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумцурии Тоҷикистон барои солцои 2013-2020» қабул карда шуданд. 6. Тазаккур бояд дод, ки аз ҷониби ҷомеаи ҷацонк мацз дар доираи стратегияцои мазкур амалк намудани чорабиницо доир ба муқовимат ба коррупсия гувоци ташаккули сижсати давлатии зиддикоррупсионк ва кафолати ноил гардидан ба дастовардцо дар ин ҷода шинохта шудааст. 7. Бо иҷрои талаботи нақшаи чорабиницои амалисозии стратегияцои номбурда ҷицати тақвияти шаффофияти раванди идоракунии давлатк, ҷорк намудани мацдудиятцои пешгирикунанда дар соцаи хизмати давлатк, муқаррар кардани ҷавобгарк барои содир намудани тамоми кирдорцои коррупсионк ва ошкору пешгирк намудани чунин кирдорцо заминацои боэътимод фароцам оварда шуд. 8. Бо мақсади цамоцангсозии фаъолияти мақомоти давлатк ва ҷомеаи шацрвандк дар ин самт Шӯрои миллии муқовимат ба коррупсия, дар вилоятцо, шацр ва ноцияцо комиссияцои ҷамъиятк оид ба пешгирии коррупсия таъсис дода шуданд. 9. Муцлати амали «Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумцурии Тоҷикистон барои солцои 2013-2020», ки бо фармони Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон аз 30 августи соли 2013, №1504 тасдиқ карда шудааст, ба итмом расид. Аз тацлилцо бармеояд, ки дар давраи амалисозк Стратегияи мазкур барои паст кардани шиддати коррупсия ва баланд бардоштани обрӯю нуфузи мамлакат дар арсаи байналмилалк заминаи мусоид фароцам овард. 10. Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумцурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 (минбаъд – Стратегия) цамчун барномаи давлатии Ҷумцурии Тоҷикистон дар самти муқовимат ба коррупсия ба цисоб рафта, дар цамкорк бо мақомоти давлатк, ҷомеаи шацрвандк ва ташкилотцои байналмилалк амалк карда мешавад. 11. Чорабиницои дар Стратегия пешбинишуда ба меъжр ва принсипцои қонунгузории миллк, цуқуқи байналмилалк, тацлили вазъи ҷинояткорк ва пешгӯии раванди он, натиҷацои тадқиқотцои илмию амалияи муқовимат ба коррупсия, таҷрибаи амалцои муштарак, ки аз ҷониби коршиносони байналмилалк, намояндагони мақомоти давлатк ва ҷомеаи шацрвандк пешницод шудаанд, асос жфтааст.

БОБИ 2. МАҚСАД, ВАЗИФА ВА ПРИНСИПЦОИ 3 ТАТБИҚИ СТРАТЕГИЯ

Мақсад ва вазифаи асосии амалисозии Стратегия аз баланд бардоштани маърифати зиддикоррупсионии ацолк ва фароцам овардани фазои тоқатнопазирк ба коррупсия, бартараф намудани сабабу шароитцои ба коррупсия мусоидаткунанда ва дар маҷмӯъ, паст намудани шиддати коррупсия дар Ҷумцурии Тоҷикистон иборат буда, барои инкишофи арзишцои демократк ва баланд бардоштани сатци некуацволии мардум равона карда шудааст. 13. Барои амалк намудани мақсаду вазифацои болозикр бояд чунин тадбирцо роцандозк карда шаванд: — муайян намудани роццои муосири пешгирк ва муқовимат ба коррупсия; — баланд бардоштани сатци маърифати цуқуқии шацрвандон дар самти муқовимат ба коррупсия ва дар ин замина фароцам овардани шароити тоқатнопазирии ҷомеа бо падидаи коррупсия; — бо дарназардошти пешрафти муносибатцои ҷамъиятк мунтазам такмил додани қонунгузории зиддикоррупсионк; — муайян намудани самтцои афзалиятноки муқовимат ба коррупсия; — пешбинк кардани чорабиницои мушаххас ҷицати пешгирии коррупсия, инчунин муайян намудани иҷрокунандагон ва муцлати он; — муайян намудани тартиби назорати иҷрои чорабиницои зиддикоррупсионк; — тақвияти низоми цамоцангсозии мақомоти давлатк ва ҷомеаи шацрвандк дар муқовимат ба коррупсия; — муайян кардани шаклцои бацодиции вазъи коррупсия дар ҷумцурк; — баланд бардоштани самаранокии тарғибу ташвиқи зиддикоррупсионк ва фаъолияти мақомоти давлатк дар ин самт; — ташаккули мавқеи цуқуқии шацрвандон барои цалли масъалацои коррупсия; — муайян, ошкор ва кофтукови даромадцои бо роци ҷиноят бадастоварда ва мусодираи он, тақвият бахшидани цамкории байналмилалк дар ин самт; — такмили низоми қонунгузории зиддикоррупсионк ба талаботи санадцои цуқуқии байналмилалк ва миллк; 4 — татбиқи меъжрцои цуқуқи байналмилалк ҷицати муқовимат ба коррупсия дар доираи уцдадорицои байналмилалии Ҷумцурии Тоҷикистон. 14. Принсипцои асосии Стратегия аз инцо иборат мебошанд: — қонуният; — афзалияти цуқуқу озодицои инсон ва шацрванд; — ошкорбажнк ва шаффофият; — ба назар гирифтани афкори ҷомеа; — эътироф намудани коррупсия цамчун хатари асоск ба амнияти миллии Ҷумцурии Тоҷикистон; — истифодаи маҷмӯи чорацо дар муқовимат ба коррупсия.

БОБИ 3. САМТЦОИ АСОСИИ СТРАТЕГИЯ

1. Мукаммалгардонии қонунгузории миллк ба талаботи санадцои цуқуқии байналмилалк 15. Соли 2003 Ҷумцурии Тоҷикистон Нақшаи амалижти Истамбулии мубориза бар зидди коррупсия барои давлатцои Аврупои Шарқк ва Осижи Марказиро ба имзо расонида, мунтазам цисоботцои даврк ва фосилавии худро бацри иҷрои тавсияцо дар ин самт ба Созмони Цамкории Иқтисодк ва Рушд (минбаъд – СЦИР) пешницод менамояд ва то инҷониб коршиносони СЦИР чор маротиба мониторинги иҷрои тавсияцои худро дар Тоҷикистон гузарониданд. 16. Ҷумцурии Тоҷикистон Конвенсияи СММ зидди коррупсияро, ки он цамчун цуҷҷати цуқуқии комили байналмилалии зиддикоррупсионк дар ҷацон эътироф шудааст, 25 сентябри соли 2006 ба имзо расонида, 16 апрели соли 2008 тасдиқ намудааст. Конвенсияи СММ зидди коррупсия тартиби цамаҷонибаи тация ва татбиқи чорацои зиддикоррупсиониро пешбинк менамояд. 17. Дар заминаи меъжрцои Конвенсияи СММ зидди коррупсия, ки ба паст кардани хавфцо ва пешгирии цуқуқвайронкуницои коррупсионк равона карда шудаанд, тавсияцое, ки аз ҷониби СЦИР дар доираи Нақшаи Истамбулии амалцои Шабакаи мубориза зидди коррупсия барои давлатцои Аврупои Шарқк ва Осижи Марказк ба Тоҷикистон дода шудааст, тавсияцои дигари созмонцои байналмилалие, ки дар доираи шартномацои байналмилалк, ки Тоҷикистон иштирокчии онцо мебошад, мувофиқи барномацои 5 давлатии зиддикоррупсионии қаблк то ба имрӯз дар сатци миллк як қатор санадцои меъжрии цуқуқии дахлдор қабул гардидааст. 18. Бо мақсади ташкили муборизаи самаранок бар зидди коррупсия ва иҷрои уцдадорицои байналмилалк, қабули санадцои меъжрии цуқуқии нав ва ж ворид намудани тағйиру иловацо ба санадцои меъжрии цуқуқии амалкунандаи кишвар, инчунин андешидани чорацои зарурии цуқуқии зерин тақозо карда мешавад: — омӯзиш ва тацлили татбиқи талаботи Конвенсияи СММ зидди коррупсия; — гузаронидани тадқиқоти даврии маҷмӯии цолати коррупсия ва самаранокии тадбирцо оид ба пешгирк ва муқовимат ба коррупсия вобаста ба соцацои гуногун; — таъмини иштироки ницодцои ҷомеаи шацрвандк, бахши хусуск ва ташкилотцои байналмилалк дар ҷаражни муқовимат ба коррупсия ва татбиқи барномацои давлатии зиддикоррупсионк; — тацияи Методологияи тартиби гузаронидани мониторинг ва бацодиции амалигардонии барномацои давлатии зиддикоррупсионк; — ба самъи ацолк расонидани маълумот оид ба таъмини иҷрои барномацои давлатии зиддикоррупсионк; — таъмини фаъолияти самарабахши комиссияцои ҷамъиятк оид ба пешгирии коррупсия дар назди мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк; — ба аъзогии Шӯрои миллии муқовимат ба коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон шомил намудани намояндагони ташкилотцои ҷамъиятие, ки дар пешгирк ва муқовимат ба коррупсия фаъоланд; — бацодиции таъсирбахш ва самаранокии чорабиницои зиддикоррупсионк, таблиғотию ташвиқотк ва иттилоотонии ҷомеа; — муайян намудани гурӯццои бештар ба хавфцои коррупсионк гирифтор ва барои онцо гузаронидани чорабиницои таблиғотию ташвиқотк ва иттилоотонии зиддикоррупсионк; — ҷалби мутахассисони салоциятнок, ботаҷриба ва социбтахассус ба раванди гузаронидани чорабиницои таблиғотию ташвиқотии зиддикоррупсионк, инчунин мунтазам баланд бардоштани дараҷаи тахассусии онцо; — тацияи чорабиницои таблиғотию ташвиқотии зиддикоррупсионк дар якҷоягк бо ташкилотцои ҷамъиятк; 6 — таъсис додани Котиботи Шӯрои миллии муқовимат ба коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон дар назди Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон; — таъмини шаффофият дар фаъолияти Шӯрои миллии муқовимат ба коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон ва нашри цатмии қарорцои қабулнамудаи он аз ҷониби Котиботи Шӯро; — омӯзиш ва баррасии масъалацои таъмини тавсияцои созмонцои байналмилалк дар доираи шартномацои амалкунанда. §2. Тацлили вазъи содиршавии ҷиноятцои ба коррупсия алоқаманд 19. Тацлилцо нишон медицанд, ки новобаста аз он ки аз ҷониби субъектони бевоситаи муқовимат ба коррупсия ҷицати пешгирии содиршавии ҷиноятцои коррупсионк, иқтисодии хусусияти коррупсионидошта ва ҷиноятцои ба андоз алоқаманд мунтазам корцои фацмондадицк, санҷишию назоратк, таъқиботи ҷиноятк ва чорацои дигари пешгирикунанда андешида мешаванд, мутаассифона цанӯз цам аз ҷониби бархе аз масъулини вазорату идорацо, корхонаю муассисацо ва шахсони воқеию цуқуқк ба содир намудани цуқуқвайронкуницои коррупсионк роц дода мешаванд. 20. Тавре аз нишондицандацои оморк бармеояд, дар солцои 2013- 2019 танцо аз тарафи мақомоти Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон 12488 ҷиноят ба қайд гирифта шудааст, ки 9083 адади онро ҷиноятцои коррупсионк, иқтисодии хусусияти коррупсионидошта ва ҷиноятцои ба андоз алоқаманд ташкил медицанд. 21. Ошкоршавии ҷиноятцои коррупсионк, иқтисодии хусусияти коррупсионидошта ва ҷиноятцои ба андоз алоқаманд сол аз сол тамоюли зиждшавиро дошта, дар тӯли 7 сол (2013-2019) бақайдгирии чунин ҷиноятцо 261 адад зижд гаштааст (ҷадвали 1). Ҷадвали 1 7 22. Агар дар соли 2013 ҷиноятцои коррупсионк ва иқтисодии хусусияти коррупсионидошта 1101 ададро ташкил дицад, пас ин нишондицанда дар соли 2014 ба 1179 ҷиноят, соли 2015 – 1306 ҷиноят, соли 2016 – 1326 ҷиноят, соли 2017 – 1445 ҷиноят, соли 2018 – 1364 ҷиноят ва соли 2019 ба 1362 ҷиноят расидааст, ки ин нишондицандацо нигаронкунанда мебошанд. 23. Аз шумораи умумии ҷиноятцои ошкоргардида 1673 адад ба кормандони ташкилотцои қарзии молиявк тааллуқ дошта, цамзамон дар ин давра нисбати кормандони мақомоти иҷроияи цокимияти давлатк – 1421 ҷиноят, ташкилоту муассисацои соцацои маориф ва илм – 702, тандурустк ва цифзи иҷтимоии ацолк – 597, Вазорати корцои дохилк – 387, Кумитаи давлатии идораи замин ва геодезк – 339, Вазорати мецнат, муцоҷират ва шуғли ацолк – 226, Кумитаи андоз – 167, вазоратцои нақлижт – 154, кишоварзк – 146, адлия – 137, мудофиа – 127, энергетика ва захирацои об – 117, Кумитаи давлатии амнияти миллк – 67, Вазорати саноат ва технологияцои нав – 63, Хадамоти гумрук – 61, цокимияти судк – 59, корхонацои дигари давлатк – 2093, субъектони хоҷагидори ғайридавлатк ва социбкорони инфиродк 3962 ҷиноят ба қайд гирифта шудааст. 24. Бояд қайд намуд, ки аз шумораи умумии ҷиноятцои ошкоршуда 2584 адад ж 20,7%-ро ҷиноятцои азонихудкунк ж исрофкорк (моддаи 245 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон) ташкил медицанд, ки дар соли 2019 нисбат ба соли 2013 19 ҷиноят зижд ба қайд гирифта шудааст (ҷадвали 2). Ҷадвали 2 0 500 1000 1500 соли 2013 соли 2014 соли 2015 соли 2016 соли 2017 соли 2018 соли 2019 ҷиноятҳои коррупсионӣ ва и.х.к 1101 1179 1306 1326 1445 1364 1362 дигар ҷиноятҳо 224 292 372 507 535 683 792 8 25. Дар солцои 2013-2019 цангоми гузаронидани як қатор корцои санҷишию назоратк аз тарафи Агентк дар ташкилотцои қарзии молиявк 1300 ҷиноят вобаста ба тасарруфи пулу моли ба тариқи кредит додашуда ва ғайриқонунк гирифтану додани кредит ошкор карда шудааст. Ин нишондицандацо аз нокифоя будани низоми назорати дохилибонкк шацодат медицад. Тацлили сабабу шароитцои ба афзоиши содиршавии ҷиноятцои коррупсионк мусоидаткунанда ва дар ин замина ба вазъи ногувори молиявк гирифтор кардани як қатор ташкилотцои қарзии молиявк, ғолибан агар ба риоя нагардидани талаботи санадцои меъжрии цуқуқк оид ба тартиби додани қарз аз ҷониби масъулини ташкилотцои қарзии молиявк вобастагк дошта бошад, аз тарафи дигар, мавҷудияти хавфцои коррупсионк дар санадцои меъжрии цуқуқии ин соца, ки онцо ба амалисозии равандцои фаъолият ва цадафцои ташкилотцои қарзии молиявк таъсири зижд мерасонанд, боис шуда метавонанд. 26. Тазаккур бояд дод, ки аксари ҷиноятцои коррупсионии дар соцаи бонкк содиршуда аз давраи аввал ба таври дахлдор иҷро накардани вазифа ва уцдадорицои масъулини шуъбацои қарзк сарчашма гирифтааст. Омӯзиш нишон медицад, ки айни замон содиршавии ҷиноятцо дар соцаи мазкур рӯ ба афзоиш ницодааст. 27. Агар дар соли 2013 ошкори ҷиноят вобаста ба тасарруфи пулу моли ба тариқи кредит додашуда (моддаи 246 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон) 13 ададро ташкил дицад, пас дар соли 2018 ба 138 ҷиноят, солцои 2017 ва 2019 мутаносибан ба 88 ва 95 ҷиноят расидааст (ҷадвали 3). Ҷадвали 3 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 соли 2013 соли 2014 соли 2015 соли 2016 соли 2017 соли 2018 соли 2019 ҷиноят 336 298 363 438 441 353 355 9 28. Соли 2019 ошкори ҷиноятцо вобаста ба ғайриқонунк гирифтан ва додани кредит (моддацои 264 ва 265 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон) низ нисбат ба соли 2013 109 адад зижд гардидааст (ҷадвали 4). Ҷадвали 4 29. Дар ин давра 553 ҷиноят вобаста ба гирифтану додани пора (моддацои 319 ва 320 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон), аз инцо 92 ҷиноят нисбати кормандони мақомоти корцои дохилк, 75 – мақомоти иҷроияи цокимияти давлатк ва сохторцои зертобеи он, 48 – масъулони ташкилоту муассисацои соцацои маориф ва илм, 48 – тандурустк, 43 – Кумитаи андоз, 20 – Кумитаи давлатии идораи замин ва геодезк ва 20 адад нисбати масъулини цокимияти судк ба қайд гирифта шудааст, аз рӯи нишондицандацо теъдоди содиршавии ин қабил ҷиноятцо давра ба давра кам гардида истодаанд (ҷадвали 5). Ҷадвали 5 0 50 100 150 соли 2013 соли 2014 соли 2015 соли 2016 соли 2017 соли 2018 соли 2019 м.246 13 37 72 43 88 138 95 соли 2013 соли 2014 соли 2015 соли 2016 соли 2017 соли 2018 соли 2019 м.264 4 53 30 86 56 63 48 м.265 23 52 32 77 90 112 88 0 20 40 60 80 100 120 10 30. Ошкори ҷиноятцои дигар, аз ҷумла ҷиноятцои марбут ба ришвадиции тиҷоратк – 98 ҷиноят (моддаи 279 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон), гирифтани мукофот бо роци тамаъҷӯк (моддаи 324 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон) – 181 ҷиноят ва додани мукофот ба хизматчии давлатк (моддаи 325 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон) – 6 ҷиноят, ҷамъ 428 ҷиноят ж 2,6% шумораи умумии ҷиноятцои ошкоршудаи хусусияти коррупсионидоштаро ташкил медицад (ҷадвали 6). Ҷадвали 6 31. Шумораи ҷиноятцои ошкоргардида вобаста ба саркашк аз супоридани андозу пардохтцои гумрукк (моддацои 291, 292 ва 293 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон) 210 ададро ташкил дода, ба 1,7% ҷиноятцои ошкоргардида баробар мебошад (ҷадвали 7). соли 2013 соли 2014 соли 2015 соли 2016 соли 2017 соли 2018 соли 2019 м.319 70 99 95 56 58 66 48 м.320 11 8 7 9 5 12 8 0 20 40 60 80 100 120 соли 2013 соли 2014 соли 2015 соли 2016 соли 2017 соли 2018 соли 2019 м.279 6 14 17 8 17 17 19 м.324 36 29 22 14 24 24 32 м.325 2 0 1 1 0 1 1 0 5 10 15 20 25 30 35 40 11 Ҷадвали 7 32. Тайи 7 соли охир дар қонунгузории Ҷумцурии Тоҷикистон ҷицати дастгирии социбкорон ва ба онцо додани имтижзцои гуногуни андозсупорк як қатор тағйироту иловацо ворид карда шуда, бо ин сабаб бақайдгирии ҷиноятцои дар моддацои 291, 292 ва 293 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон пешбинигардида коциш жфта, цанӯз цам цолатцои рӯйпӯшкунии андозцо ва пардохтцои дигари цатмк ба пуррагк бартараф нашудаанд. 33. Аз нишондицандацои омории сармаркази иттилоотк-тацлилии Вазорати корцои дохилии Ҷумцурии Тоҷикистон бармеояд, ки дар солцои 2013-2019 айнан ба цамин монанд аз тарафи мақомоти Прокуратура 6907 ҷиноят, Вазорати корцои дохилк – 1297, Кумитаи давлатии амнияти миллк – 598, Хадамоти гумрук – 209, Агентии назорати маводи нашъаовар – 80 ҷиноят, Вазорати адлия – 3 ва судцо 3 ҷинояти коррупсионк, иқтисодии хусусияти коррупсионидошта ва ба андоз алоқаманд ошкор ва ба қайд гирифта шудаанд. 34. Тацлилцо нишон медицанд, ки новобаста аз чорацои андешидашуда содир гардидани ҷиноятцои коррупсионк тамоюли зиждшавк доранд. Омӯзиши сабабу шароитцои ба содиршавк ва афзоиши онцо мусоидаткунанда нишон дод, ки он дар номукаммалии қонунгузории соцавк, ба таври зарурк татбиқ накардани чорабиницои давлатии зиддикоррупсионк, таъмин нагардидани назорати дурусту саривақтк, дарки нокифояи талаботи қонунгузории зиддикоррупсионк, ба таври холисона бацогузорк накардани фаъолияти хизматчижни давлатк, интихоб ва ҷобаҷогузории нодурусти кадрцо ва ғайрацо ифода межбанд. соли 2013 соли 2014 соли 2015 соли 2016 соли 2017 соли 2018 соли 2019 м.291 0 1 1 0 1 0 0 м.292 26 38 40 31 21 20 16 м.293 11 3 1 0 0 0 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 12 35. Коркарди роцу усули муосири баланд бардоштани масъулияти шахсии роцбарони тамоми вазорату идорацо, мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк, ташкилоту муассисацои дигар ва дар маҷмӯъ, цамаи субъектцои муқовимат ба коррупсия роцандозк гардида, барои коциш додани содиршавии цуқуқвайронкуницои коррупсионк тамоми чорацои пешгирикунанда андешида шавад. §3. Тақвият бахшидани муқовимат ба коррупсия дар соцацои хизмати давлатк, маорифу тандурустк, андозу гумрук, хариди давлатии мол, кор ва хизматрасонк ва соцацои дигаре, ки фаъолияташон аз нигоци коррупсия осебпазир мацсуб межбанд 36. Мутобиқи Конвенсияи СММ зидди коррупсия яке аз вазифацои давлат ва мақомоти давлатк мусоидат, қабул ва тацкими чорацои пешгирии судманд бар зидди коррупсия мебошад. 37. Конвенсияи СММ зидди коррупсия як қатор чорацои зиддикоррупсиониро муайян мекунад, аз ҷумла: — ташаккули низоми қабул ба кор, интихоб, болоравк дар хизмат, адои хизмат ж рухсат кардани хизматчижни давлатк, шахсони дигари ба вазифацои давлатк таъин ж интихобшаванда, ки ба принсипцои самаранокк, шаффофият ва фаъолияти бенуқсон, адолатнокк ва қобилият асос межбад; — коркарди расмижти зарурии интихоб ва омода намудани кадрцои ба ишғоли мансабцои давлатк, ки махсусан аз нигоци коррупсия осебпазир мебошанд ва дар цолати мавҷудияти асосцо анҷом додани ҷойивазкунии онцо; — мусоидат ба татбиқи барномацои маърифатк ва таълимк, ки ба кодексцо ж меъжрцои рафтор асос межбанд; — таъмини иҷрои дуруст ва муносиби вазифацои хизматк ва амиқ дарк кардани хавфцои вобаста ба коррупсия, ки ба фаъолияти онцо дахл доранд. 38. Дар тавсияцои СЦИР барои Тоҷикистон дар доираи Нақшаи амалижти Истамбулии Шабакаи мубориза бо коррупсия барои кишварцои Аврупои Шарқк ва Осижи Марказк низ оид ба таъмини сижсати зиддикоррупсионк чорацои мухталиф пешбинк карда шудааст.

13 39. Ҷицати пешгирии цолатцои суиистифодаи ваколатцои хизматк дар Қонуни Ҷумцурии Тоҷикистон «Дар бораи муқовимат ба коррупсия» ва Қонуни Ҷумцурии Тоҷикистон «Дар бораи хизмати давлатк» барои хизматчижни давлатк як қатор чорацои зиддикоррупсионк муқаррар гардидаанд. 40. Бацри тақвият бахшидани муқовимат ба коррупсия амалисозии чорабиницои зерин мувофиқи мақсад дониста мешавад: — такмили санадцои меъжрии цуқуқк оид ба муқовимат ба коррупсия ва таъмини самаранокии иҷрои онцо; — баланд бардоштани маърифати цуқуқии зиддикоррупсионии хизматчижни давлатк; — таъмини иштироки фаъоли ҷомеаи шацрвандк дар раванди муқовимат ба коррупсия; — таъмини шаффофияти фаъолияти мақомоти давлатк; — ҷорк намудани технологияцои инноватсионк дар фаъолияти мақомоти иҷроияи марказк ва мацаллии цокимияти давлатк; — тацлили соцавии хавфцои коррупсия; — бартараф намудани бархӯрди манфиатцо дар хизмати давлатк; — такмили фаъолияти воцидцои хадамоти кадрк ва ҷорк намудани масъулият ва мацаки нишондицандацои натиҷацои фаъолияти хизматии онцо оид ба пешгирии коррупсия ва цуқуқвайронкуницои ба коррупсия алоқаманд; — татбиқи босамар ва мақсадноки мацдудиятцо, мамониату уцдадорицои дар санадцои меъжрии цуқуқк муайяншуда бо мақсади пешгирии коррупсия нисбати шахсоне, ки мансабцои давлатиро ишғол менамоянд; — баланд бардоштани сифати омодагии касбии мутахассисон дар самти пешгирк ва муқовимат ба коррупсия; — ташкил ва таъмини механизми озмун барои қабул ба хизмати давлатк дар цамаи мақомоти давлатк ва дар ин ҷаражн таъмин намудани принсипцои воқеъбинк ва беғаразк; — такмили низоми эъломиякунонии расмии даромадцои хизматчижни давлатк ва аъзои оилаи онцо; — татбиқи талаботи нақшаи чорабиницои мақомоти давлатк дар самти муқовимат ба коррупсия; — такмили механизми гузаронидани ҷойивазкунии кадрцои роцбарикунандаи хизмати давлатк бо мақсади пешгирии зуцуроти коррупсионк дар мақомоти давлатк; 14 — идомаи ислоцоти музди мецнат дар низоми хизмати давлатк. 41. Солцои охир дар муқоиса бо соцацои фаъолияти вазорату идорацои дигар ва мувофиқи тацлилцои оморк зиждшавии сатци коррупсия дар соцаи маориф бештар ба мушоцида мерасад. 42. Тацлилцо нишон медицанд, ки дар соцаи маориф ҷиноятцои коррупсионк, аз ҷумла додану гирифтани пора, қаллобк, сохтакории цуҷҷатцо, тасарруфи маблағцои буҷетк ва ғайра тамоюли зиждшавк доранд. 43. Ин цолатцо шацодат аз он медицанд, ки то цол дар соцаи маориф камбудию норасоицо дар самти пешгирии ин зуцуроти номатлуб сол аз сол афзуда истода, андешидани чорацои қатъиро дар ин соца талаб мекунад. 44. Баланд бардоштани сатц ва сифати хизматрасонии тиббк ба ацолиро Цукумати кишвар цамчун самти муцимми фаъолияти худ дониста, ба раванди ислоцоти соцаи тиб, истифодаи мақсадноку самарабахши маблағцои давлативу лоицацои сармоягузорк ва пешгирии цодисацои коррупсионк таваҷҷуци зижд медицад. 45. Дар соцаи тандурустк дар баробари соцаи маориф, ки соцацои мазкур фарогири аксари шумораи ацолк мебошанд, мавҷудияти хавфцои муцимми коррупсионк афзалият доранд, ки онцоро нишондицандацои расмии дар боло зикргардида ва тадқиқотцои сотсиологк тасдиқ мекунанд. 46. Тацлили вазъият дар ҷаражни корк ва фаъолияти муассисацои табобатк нишон медицанд, ки дар фаъолияти онцо камбудию норасоицои зижди бавуҷудоварандаи омилцои коррупсионк ҷой доранд. 47. Ҷицати бецтар гардонидани сатцу сифати хизматрасоницои тиббк ва бо ин васила бартараф намудани омилцои коррупсионк татбиқи тадбирцои мушаххас ба мақсад мувофиқ аст. 48. Дар дац соли охир цаҷми воридоти андоз ва пардохтцо ба буҷети давлатк 4,7 баробар зижд гардида, циссаи воридоти андозцои дохилк нисбат ба андозцои берунк дар цаҷми умумии қисми даромади буҷет тамоюли афзоиш дорад. 49. Царчанд ки дар натиҷаи васеъ гардидани сарчашмацои андози дохилк қисми даромади буҷети давлатк, дар маҷмӯъ таъмин гардидааст, вале солцои охир иҷрои нақшаи воридоти андозцо аз цисоби андозцои ғайримустақим (андоз аз арзиши иловашуда ва аксизцо) таъмин нашуда истодаанд. 15 50. Аз ин цисобцо ба буҷет 860 миллион сомонк ворид нагардида, цаҷми бақияи қарзи андозцо дар миқжси кишвар ба цолати 1 январи соли 2019 маблағи 726 миллион сомониро ташкил додааст. Сабаби асосии чунин цолат, аз ҷумла номукаммал будани низоми ояндабинк ва банақшагирк дар ин соца мебошад. 51. Дар натиҷаи чорацои андешидаи Кумитаи андоз танцо соли 2018 нисбат ба андозсупорандагони қарздор 6700 қарор дар бораи маҷбуран ситонидани қарзи андоз ба маблағи беш аз як миллиард сомонк қабул гардида, аз ин цисоб ва аз цисоби қарорцои солцои қаблк қабулгардида ба буҷет 644 миллион сомонк қарзи андоз рӯжнида шудааст, ки нисбат ба соли 2009 шумораи қарорцо 5,2 баробар ва маблағцои рӯжнидашуда 7,1 баробар зижд мебошад. 52. Ин рақамцо гувоцк медицанд, ки цаҷми қарздорк аз цисоби андоз ва цодисацои пинцон ж саркашк намудан аз пардохти онцо сол ба сол зижд шудааст, ки нишонаи цамкории сусти мақомоти андоз бо субъектцои хоҷагидор мебошад. 53. Ба мақсад мувофиқ аст, ки дар самти такмил додани раванди тацлили имкониятцои мавҷудаи минтақацо ва корхонацои фаъолияткунанда, ояндабинии манбаъцои воқеии андоз, пешгирк кардани афзоиши бақияи қарзи андозцо, ҷорк намудани технологияцои рақамк ва ба ин васила кам кардани таъсири омили инсонк, корцои тавзецотиву фацмондадицк бо андозсупорандагон ба таври доимк ва бештару бецтар ба роц монда шаванд. 54. Дар солцои охир тартиби арзжбии фаъолияти мақомоти андоз такмил дода шуда, ин арзжбк танцо аз рӯи иҷрои нақшаи ҷамъоварии андоз ба роц монда шудааст. 55. Масъулини мақомоти андоз бо мақсади иҷрои нақшаи пешбинигардидаи андоз, шаклцои гуногуни назоратро нисбат ба субъектцои хоҷагидор амалк мекунад, ки хислати санҷиш ва цатто дахолатро доранд. Дар натиҷаи чунин амалцо цаҷми истецсол, гардиши тиҷоратии корхонацо ва мутаносибан цаҷми пардохти андози онцо коциш межбад. 56. Тибқи маълумоти Прокуратураи генералк цангоми гузаронидани санҷишцои андоз баъзе санҷишгарон даромаду хароҷоти воқек, цуҷҷатцои ибтидоии андозсупорандагонро ба инобат нагирифта, маблағцои бар илова цисобшавандаро зижд нишон медицанд, ки ин боиси шикояти андозсупорандагон мегардад. Сабаби чунин камбудк, 16 аз як тараф нокифоя будани дониши касбии санҷишгарон, аз ҷониби дигар, дидаву дониста зижд нишон додани андозцои цисобшаванда ҷицати ба таври сунък бецтар нишон додани натиҷацои кор ва бо цар роцу восита иҷро кардани нақша мебошад. 57. Дар баъзе цолатцо аз ҷониби кормандони андоз назорати камералк низ бо вайронкунии талаботи қонун, бидуни тацлили хавфцо ва имтижзцои пешницодгардида гузаронида шуда, ба зиммаи андозсупорандагон уцдадорицои беасоси пардохтцои зиждатк вогузор карда мешаванд. 58. Дар зарфи дац соли охир мақомоти прокуратура нисбат ба 300 нафар кормандони мақомоти андоз парвандацои цуқуқвайронкунии маъмурк оғоз ва бо қарору пешницоди прокурорцо 2181 нафар кормандон ба ҷавобгарии интизомк кашида, нисбати 25 корманди мақомоти андоз барои баромадан аз цадди ваколатцои мансабк, сохтакории хизматк, қаллобк, гирифтани пора ва ҷиноятцои дигар парвандацои ҷиноятк оғоз карда шудаанд. 59. Тибқи маълумоти Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсия дар 10 соли охир аз 758 миллион сомонк маблағи камцисобшуда ва рӯйпӯшгардидаи андозу пардохтцои цатмк 106 миллион сомонк ба Кумитаи андоз ва сохторцои зертобеи он рост меояд. 60. Доир ба пешгирк кардани цуқуқвайронкуницои ба коррупсия алоқаманд аз ҷониби кормандони мақомоти андоз, риояи муқаррароти қонунгузории кишвар дар бораи мораторий ба цама намуди санҷишцои фаъолияти субъектцои социбкорк дар соцацои истецсолк ва санадцои дигари меъжрии цуқуқк дар соцаи андозбандк ва дастгирии давлатии социбкорк чорацои зарурк андешида шаванд. 61. Нақши мақомоти гумрук дар цимояи социбихтижрк ва амнияти иқтисодк, цажт ва саломатии инсон, цифзи муцити зист ва арзишцои фарцангии кишвар, инчунин цимояи цуқуқу манфиатцои давлат ва иштирокчижни фаъолияти иқтисодии хориҷии Ҷумцурии Тоҷикистон муцим мебошад. Аммо цанӯз интиқоли молу воситацои нақлижт дар цамаи гузаргоццо тибқи меъжрцои байналмилалк ба роц монда нашудааст, ки чунин вазъият ба сифати иҷрои вазифацои мақомоти гумрук монеа эҷод менамояд. 62. Ҷаражни мукаммалгардонии қонунгузории соца ба осон гардидани расмижти гумрукк мусоидат намуд ва шумораи цуҷҷатцои зарурати ба эъломиякунонии мол пешницодшаванда аз 10 то 5 номгӯй 17 кам карда шуданд, барои ба меъжру стандартцои ҷацонк ҷавобгӯ гардонидани он ба анҷом расонидани корцои зижд лозим мешавад. 63. Мақомоти гумрукро зарур аст, ки имкониятцои худро дар ошкор кардани цуқуқвайронкуницои гумрукк, пешгирк намудани қочоқи мол ва қонунвайронкуницои дигар тақвият бахшад. 64. Дар солцои 2009-2018 аз ҷониби мақомоти гумрук 50 000 цолати цуқуқвайронкунии гумрукк ошкор ва ба қайд гирифта, ба маблағи 51 миллион сомонк ҷарима ва 453 миллион сомонк пардохтцои гумрукк рӯжнида шудаанд. 65. Тибқи маълумоти мавҷуда цодисацои нодуруст ба расмижт даровардани молу воситацои нақлижт ва нодуруст истифода бурдани усули муайян намудани арзиши гумрукии мол цангоми интиқоли он аз сарцади гумрукк цанӯз зижданд. 66. Як қатор кормандони мақомоти гумрук зимни амалигардонии фаъолияти хизматии худ ба кирдорцои коррупсионк даст мезананд, ки чунин амали онцо боиси ба буҷет ворид нашудани маблағцои калон мегардад. 67. Тибқи маълумоти Прокуратураи генералк соли 2015 826 цолати нодуруст цисоб кардан ва ситонидани пардохтцои гумрукк аз ҷониби мақомоти гумрук ошкор карда шуда, аз инцо 15 миллион сомонк пардохтцои гумрукии иловагк ошкор ва 14,7 миллион сомонии он ба буҷети давлатк барқарор карда шудааст. 68. Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсия дар давраи солцои 2009-2019 дар Хадамоти гумрук ва сохторцои зертобеи он 49 тафтишу санҷиши молиявк анҷом дода, зарари молиявиро ба маблағи 61,9 миллион сомонк муайян намудааст, ки аз он 54,9 миллион сомонк маблағи камцисобшуда ва рӯйпӯшгардидаи андозцо ва пардохтцои гумрукк мебошанд. Барои роц додан ба камбудицои молиявк нисбати 27 нафар шахсони масъул ҷазоцои интизомк татбиқ гардида, 10 нафар аз вазифаи ишғолнамудаашон озод карда шудаанд. 69. Баъзе кормандони мақомоти гумрук дар иҷрои вазифацои хизматиашон ба цолатцои суиистифода аз мансаб, бемасъулиятк ва беамалк роц медицанд. Дар ин давра 54 нафар кормандони Хадамоти гумрук ва сохторцои зертобеи он 103 ҷинояти коррупсионк ва иқтисодии хусусияти коррупсионидошта содир кардаанд. 70. Мақомоти гумрукро зарур аст, ки ҷицати бартараф намудани камбудицои ошкоршуда, пешгирк намудани цолатцои цуқуқвайронкуницои ба коррупсия алоқаманд аз ҷониби кормандони 18 мақомот, интихобу ҷобаҷогузории дурусти кадрцо аз цисоби мутахассисони кордону поквиҷдони соца ва ҷойивазкунии доимии онцо мунтазам чораҷӯк намояд. 71. Тазаккур бояд дод, ки дар ин раванд барои цимоя ва муцофизати сарцади давлатии Ҷумцурии Тоҷикистон, тамомияти арзк, социбихтижрк, амният, манфиатцои иқтисодии давлат, таъмини риояи қонугузорк дар бораи сарцади давлатк, иҷрои уцдадорицое, ки аз санадцои байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон доир ба масъалацои низоми сарцади давлатк бармеоянд, мусоидат ба мақомоти цифзи цуқуқ, цифзи табиати Ҷумцурии Тоҷикистон дар цимояи цуқуқ ва манфиатцои шацрвандон, бойгарии табик ва муцити зист дар баробари хатти сарцадк, пешгирк ва рафъи цама гуна қонунвайронкуницои низоми сарцади давлатк, аз ҷумла қочоқ, воридоти ғайриқонунии цама намуд мацсулоти ғайристандартк, ғайрисанитарк, муцлати истифодаашон гузашта ва ғайра қӯшунцои сарцадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумцурии Тоҷикистон ба цайси намуди махсуси қӯшунцо нақши босазо дорад. 72. Масъулини ницоди мазкур дар ҷаражни фаъолияти худ метавонанд цуқуқвайронкуницои хусусияти коррупсионидоштаро дар соцаи фаъолияти иқтисодк, аз қабили: истецсол, нигоц доштан, интиқол ж ба социбияти каси дигар додани мол ва мацсулот, иҷрои кор ж хизматрасоние, ки ба талаботи бехатарк ҷавоб намедицад, ғайриқонунк ба цудуди Ҷумцурии Тоҷикистон ворид намудан, истецсол ва ба муомилот баровардани дорувории бесифат, қалбакк (сохта) ва ба талаботи стандартцои муқарраршуда ҷавобгӯйнабуда, инчунин дорувории муцлати истифодааш гузашта, социбкории ғайриқонунк, истецсол, ба даст овардан, нигоцдорк, цамлу нақл ж ба муомилот баровардани мол ва мацсулоти тамғаношуда, қонунигардонии (расмикунонии) даромадцои бо роци ҷиноят бадастоварда, аз хориҷа барнагардонидани воситацо ба асъори хориҷк, қочоқ, ба цудуди Ҷумцурии Тоҷикистон барнагардонидани сарватцои бадек, таърихк ж бостоншиносии Ҷумцурии Тоҷикистон ва мамлакатцои хориҷк, саркашк аз супоридани андозцо ва (ж) пардохтцо аз шахси цуқуқк ва ғайра ошкор намуда, бо таъмини иҷрои уцдадорицои худ содиршавии дигар цуқуқвайронкуницоеро, ки дар цудуди Ҷумцурии Тоҷикистон аз ин ҷиноятцо сарчашма мегиранд, пешгирк намоянд. 73. Баъзе кормандони ин ницод дар раванди иҷрои вазифацои хизматк ба цолатцои суиистифода аз мансаб, бемасъулиятк, беамалк ва 19 ба содир намудани цуқуқвайронкуницои дигари коррупсионк роц медицанд, ки кирдори онцо садди роци пешгирии цолатцои коррупсионк дар хатти сарцади давлатк мегардад. 74. Дар давраи солцои 2016-2020 танцо аз ҷониби кормандони Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон 29 ҷиноят нисбати 20 нафар кормандони сарражсати қӯшунцои сарцадк, аз ҷумла 1 ҷинояти азонихудкунк ва исрофкорк (моддаи 245 КҶ ҶТ), 5 ҷинояти қаллобк (моддаи 247 КҶ ҶТ), 11 ҷинояти гирифтани пора (моддаи 319 КҶ ҶТ) ва 12 ҷинояти дигари коррупсионк ва иқтисодии хусусияти коррупсионидошта ошкор ва ба қайд гирифта шудааст. Дар раванди гузаронидани тафтиши молиявк дар фаъолияти ницоди мазкур 3,7 миллион сомонк зарари молиявк ошкор карда шудааст, ки 282,5 цазор сомонии онро изофанависии корцои таъмиру сохтмонк ташкил дода, цамчун ҷинояти азонихудкунк ва исрофкорк тасниф мегарданд. 75. Қӯшунцои сарцадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумцурии Тоҷикистонро ба цайси намуди махсуси қӯшун дар цимоя ва муцофизати cарцади давлатк, тамомияти арзк, социбихтижрк, амният ва манфиатцои иқтисодии давлат зарур аст, ки ҷицати рафъи цама гуна камбудицои ҷойдошта, пешгирии цуқуқвайронкуницои коррупсионк аз ҷониби кормандон мунтазам чорацои муассирро роцандозк намояд. 76. Цукумати Ҷумцурии Тоҷикистон барои рушди инфрасохтори кишвар қарзу грантцоро тавассути лоицацои давлатии сармоягузорк ҷалб менамояд. Истифодаи самаранокии онцо дар рушди мутавозин ва босуботи иқтисодижти кишвар нақши муцим дорад. Тацлили интихобии харидцои лоицацои давлатии сармоягузорк нишон доданд, ки дар мавриди хариди техникаю таҷцизоти гаронарзиш цадафцои аввалиндараҷа, яъне истифодаи сарфакоронаи захирацои молиявк, таъмини сифати мол ва истифодаи дарозмуддати он, татбиқи механизмцои кафолат ва назорати иҷрои уцдадорицои шартномавии молрасонон сарфи назар гардиданд. Бо дар назар доштани муциммияти истифодаи самараноку мақсадноки маблағцои ҷалбшуда, тибқи Стратегияи миллии рушди Ҷумцурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 роцандозии низоми пешқадами хариди электронк дар лоицацои давлатии сармоягузорк пешбиникардашуда ба мақсад мувофиқ аст, ки иҷрои талаботи мазкур дар портали электронк, ки ба стандартцои байналмилалк ва талаботи шарикони рушд ҷавобгӯ буда, аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатк пеш бурда мешавад, ба роц 20 монда шавад. Бо татбиқи ин иқдом омилцои ба коррупсия мусоидаткунанда, аз ҷумла дахолати беасос ва барзижди инсонк ба ҷаражни озмунцои дар доираи лоицацои сармоягузорк баргузоршаванда бартараф хоцад гардид. 77. Низоми муосири хариди электронк, ки дар асоси стандартцои байналмилалк шурӯъ аз соли 2019 роцандозк гардидааст, бо цамгирок бо низомцои иттилоотии Вазорати молияи Ҷумцурии Тоҷикистон, Кумитаи андози назди Цукумати Ҷумцурии Тоҷикистон ва Бонки давлатии амонатгузории Ҷумцурии Тоҷикистон «Амонатбонк» ба пешгирии омилцои бавуҷудоварандаи коррупсия ва содагардонии расмижт тавассути онлайн-бақайдгирии молрасонцо ва пудратчижн бо услуби «як равзана», тасдиқи электронии мавҷуд набудани қарзи андоз, ирсоли электронии дархост барои баргузории озмунцо ва пардохти цаққи иштирок дар озмунцо мусоидат намуд. Бо дар назар доштани таҷрибаи кишварцои пешқадам, ки тадриҷан технологияцои иттилоотии зуд-зуд ихтироъшавандаро татбиқ менамоянд, ба мақомоти ваколатдори давлатк зарур аст, ки ҷицати такмили минбаъдаи низоми хариди электронк бо расидан ба сатци нави цамгирок бо низомцои иттилоотии мақомоти давлатк ва бонкцо тадбирцо андешад. 78. Мутобиқ гардонидани қонунгузории соцаи хариди давлатк ба амалияи бецтарин ва стандартцои байналмилалк ҷицати расидан ба цадафцои хариди давлатк нақши калидк дошта, бо дар назар доштани ба марцилацои аввалини амалисозии Стратегия рост омадани оғози фаъолият дар асоси қонунгузории нави соца, вазифаи асосии мақомоти ваколатдори давлатк дар ин самт ва марцилаи мазкур аз корцои фацмондадицк ва омӯзонидани ташкилотцои харидор ва тацвилгарон барои фаъолият дар муцити нав иборат мебошад. Тавре таҷрибаи андӯхташуда гувоцк медицад, аксари масъулини ташкилотцои харидор ба таври бояду шояд меъжру усулцои бо қонунгузорк пешбинишударо амиқ дарк накарда, цуқуқу уцдадорицои худ, ташкилоти харидор ва тацвилгаронро худсарона маънидод мекунанд. 79. Масъалаи дигари мубрами рӯз ин иҷро гардидани вазифаи мутахассиси харид дар муассисаю ташкилотцо аз ҷониби шахсоне, ки дар як вақт мансаби дигарро ишғол менамоянд, мебошад. Ин цолат бинобар сарбории иловагк ба иҷрои самараноки вазифацои марбут ба харид таъсири манфк расонида, чунин шахсон ба гирифтани даромад ж ба ибораи дигар «ҷуброни моддк» манфиатдоранд. Пешбурди 21 расмижти хариди давлатк худ як ҷаражни дарозмуддат, мураккаб ва пурмасъул буда, манфиатцои давлат, пеш аз цама, иҷро намудани вазифацои мутахассиси харидро дар шакли мансаби алоцидаи касбк тақозо дорад. Касбикунонии хариди давлатк яке аз шартцои муцимми стратегияи дарозмуддати рушд мацсуб жфта, ба мақомоти ваколатдори давлатк лозим меояд, ки якҷо бо Агентии хизмати давлатии назди Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон, Вазорати маориф ва илм ва Вазорати молия, инчунин дар цамкорк бо шарикони рушд ҷицати тацияи барномаи дахлдори давлатк оид ба касбикунонии хариди давлатк чораҷӯк намояд. 80. Мақсадцои асосии низоми хариди давлатк таъмини истифодаи самараноки маблағцои давлатк, таъмини шаффофият ва рушди рақобат мижни тацвилгарон муайян гардида, аз натиҷаи тадбирцои дар доираи ислоцот андешидашуда сарфаи маблағцои давлатк сол ба сол афзуда, аз 40,9 миллион сомонк дар соли 2015 то ба 156,1 миллион сомонк дар соли 2019 расид. То замони ба роц мондани фаъолият дар портали хариди давлатк меъжри фоизии сарфаи ташкилотцои харидори «социбихтисос» дар озмунцои анъанавк, ки худашон мустақилона баргузор менамуданд, ба маротиб камтар буда (1,96 %), баъди ҷалб шудан ба Портал аз нимсолаи дуюми соли 2016 то инҷониб меъжри мижнаи фоизии сарфа (7,5-8,0 %) тамоюли афзоиш дорад. Шумораи молрасонцо ва пудратчижн дар портали хариди давлатк 16 маротиба афзуда, шумораи мижнаи иштирокчижн дар озмунцо низ зижд гардидаст. Сарфи назар аз ин, теъдоди иштирокчижн на дар цама озмунцо қаноатбахш буда, давлат дар симои ташкилотцои харидор аз тамоми имкониятцое, ки рақобати солим фароцам меорад, бацраманд нест. 81. Барои рушди рақобат дар баробари роцандозии низоми муосири хариди электронк, баланд бардоштани эътимоднокии тацвилгарони эцтимолк ба амалу қарорцои ташкилоти харидор метавонад мусоидат карда, ба муносибати одилона нисбати риояи цуқуқу манфиатцои қонунии тацвилгарон сацм гузорад. Аз ин лицоз, таъсиси ницоди мустақил дар шакли комиссияи байниидоравк оид ба баррасии арзу шикоятцо цавасмандии тацвилгаронро ҷицати иштирок дар озмунцо тақвият хоцад бахшид. 82. Ҷорк намудани усулцои нави хариди давлатк, ки метавонанд дар рушди рақобат, цаддалимкон коциш додани эцтимолияти сар задани цуқуқвайронкуницои ба коррупсия алоқаманд, истифодаи 22 самараноки маблағцои давлатк сацмгузор бошанд, бояд дар мадди аввал бошад. Аз ҷумла, усули «ауксиони бебозгашти электронк» дар асоси рақобати бо қадамцои ауксионии пайдарпай амалишаванда ва «созишномацои қолабк» бинобар истисно намудани дахолати доираи шахсони «манфиатдор» имкон медицад, ки давлат дар самти муқовимат ба коррупсия ба натиҷацои назаррас ноил гардад. 83. Нақш ва вазифацои мақомоти ваколатдори давлатк ницоят афзуда, дар заминаи гузариши пурра ба низоми хариди электронк ва татбиқи аксари чорабиницои Стратегия тавассути он, иқтидори мақоми мазкур бояд ба талаботи замон мувофиқ бошад. Бо дар назар доштани тамоюли зиждшавии назарраси теъдоди истифодбарандагони портали ягонаи хариди электронк, ки ташкилкунандагони озмун, ташкилотцои харидор ва тацвилгаронро дарбар мегирад, афзудани амалижтцо, васеъ гардидани хизматрасоницо ва ба роц мондани цамгирок бо низомцои иттилоотии мақомоти дигари давлатк, таъсиси корхонаи давлатк ҷицати идоракунии маъмурк ва пешбурди портали ягонаи хариди давлатк дар назди мақомоти ваколатдори давлатк мувофиқи мақсад мебошад. Таҷрибаи давлатцои дигар дар ин самт аз бартариятцои чунин муносибат гувоцк дода, коршиносони байналмилалк низ бар он ақидаанд, ки тақсимоти ваколатцои танзимк ва амалижтии мақомоти ваколатдор барои пешбурд, нигоцдорк ва рушди самараноки портали хариди электронк зарур мебошад. 84. Дар давраи истиқлолият бо қарорцои Цукумати мамлакат беш аз 100 цазор гектар замин ба зижда аз як миллион оила барои бунжди манзилцои истиқоматк тақсим карда шудааст. Яъне беш аз 7 миллион сокини кишвар социби қитъаи замин шуданд. 85. Тацлили вазъи риоя ва иҷрои қонунгузорк дар соцаи замин нишон дод, ки дар натиҷаи аз ҷониби баъзе сохтору мақомот дурусту одилона ба роц намондани тақсимоти замин ҷиноятцои коррупсионк дар ин соца зижд шуда истодаанд. 86. Дар давраи солцои 2015-2019 аз ҷониби кормандони Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон вобаста ба цолатцои хариду фурӯши ғайриқонунии замин 1339 парвандаи ҷиноятк оғоз ва мавриди тафтиши пешакк қарор дода шудааст. Ин нишондицанда дар солцои 2015 – 227, 2016 – 163, 2017 – 296, 2018 – 270 ва дар соли 2019 374 ададро ташкил медицад. 87. Тацлилцо нишон медицанд, ки ин категорияи ҷиноятцо асосан бо мусоидату цамиштирокии роцбарон ва кормандони масъули 23 мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк, мақомоти худидоракунии шацрак ва децот, кумитацои заминсозк ва ашхоси дигари мижнарав содир карда шудаанд. 88. Тақвият додани фаъолияти мақомоти давлатк дар самти пешгирк кардани ишғоли худсаронаи қитъацои замин, цифзи заминцои корам, сари вақт ошкор ва пешгирк намудани ҷинояту цуқуқвайронкуницо, алалхусус ҷиноятцои ба коррупсия алоқаманд ба мақсад мувофиқ мебошад. 89. Баланд бардоштани масъулияти кормандони мақомоти цифзи цуқуқ ва сохторцои назоратии шацру ноцияцое, ки дар онцо цолатцои зижд вайрон намудани қонунгузории замин мушоцида мешаванд, таҷдиди иловагиро талаб мекунад. 90. Маълумоти оморк, муроҷиатцои хаттиву шифоции шацрвандон, пурсиши афкори ҷомеа, тацлил ва сарчашмацои дигари зарурк нишон медицанд, ки ба ғайр аз соцацои дар боло овардашуда, мавҷудияти хавф, омил ва цолатцои коррупсионк асосан дар мақомоти тафтишотию судк, сабти асноди цолати шацрвандк, мақомоти корцои дохилк (бозрасии давлатии автомобилк, хадамоти шиносномадицк, хадамоти оташнишонк), мақомоти иҷозатномадицк, мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк ва худидоракунии шацраку децот, соцаи барқ, хоҷагии манзилию коммуналк, корхонацои бақайдгирии молу мулки ғайриманқул ва соцацои дигаре, ки ба шацрвандон хизматрасонии гуногунро мерасонанд, афзалият доранд. 91. Мақомоти дахлдорро зарур аст, ки пеш аз цама сарчашма ва сабабцои пайдоиши цолатцои коррупсиониро дар соцацои мазкур муайян намуда, ҷицати коциш ва бартараф кардани онцо чорацои зарурии пешгирикунандаи хавфу омилцои коррупсиониро роцандозк намоянд. 92. Таҷриба нишон медицад, ки вобаста ба пешрафти босуръати цажти сижсиву иқтисодии ҷацони имрӯза рӯз аз рӯз тарзу усулцои нави содир намудани цуқуқвайронкуницои коррупсионк зуцур карда истодаанд. Ин цолат водор месозад, ки роццои нави муқовимат алайци ин падида даржфт карда шуда, аз натиҷаи тацлилцои амиқи амалисозии Стратегия муқовимати илман асоснок тақвият бахшида шавад. 93. Барои амалк намудани ин цадаф бояд як маркази тахассусии тацлилию омӯзишк, ки цолатцои коррупсиониро дар Ҷумцурии 24 Тоҷикистон пурра тацлил ва арзжбк намуда, роццои нави муқовиматро зидди амалцои коррупсионк ошкор ва дар баробари ин, донишу таҷриба ва малакаи субъектцои ба коррупсия бевосита муқовиматкунандаро такмил дицад, таъсис дода шавад. 94. Тацлили амиқ, тацқиқу натиҷабардорк ва банақшагирии муқовимати асосноки илмк, албатта, ки натиҷаовар хоцад буд ва инро таҷрибаи соцацое, ки дар доираи ташкилот барои пешрафти фаъолияти худ марказцои омӯзишии такмили ихтисос доранд, собит сохтаанд. 95. Тибқи Қонуни Ҷумцурии Тоҷикистон «Дар бораи Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон» яке аз вазифацои асосии мақомоти Агентк ин татбиқи сижсати давлатк дар самти мубориза бо коррупсия мацсуб жфта, мақомоти мазкур ба цайси мақомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия ҷицати ташкил ва амалк намудани чорацои маҷмӯии пешгирк, бартараф намудани сабабу шароитцои ба коррупсия мусоидаткунанда, паст кардани шиддат ва сатци коррупсия дар кишвар муваззаф гардонида шудааст. 96. Тибқи қонунгузории Ҷумцурии Тоҷикистон дар соцаи муқовимат ба коррупсия дар баробари Агентк мақомоти дигари цифзи цуқуқ низ субъектцои ба коррупсия бевосита муқовиматкунанда дониста мешаванд ва ҷицати тақвияти муқовимат ба коррупсия онцо бояд мунтазам ба омӯзиш фаро гирифта шуда, донишу малакаашон такмил дода шавад. 97. Дар назди Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон таъсис додани маркази таълимии такмили ихтисос барои субъектцои ба коррупсия бевосита муқовиматкунанда, ки метавонад самараи дилхоц дицад, ба мақсад мувофиқ аст. 98. Дар маркази зикршуда цолатцои коррупсионк дар сатци ҷумцурк пурра тацлил ва арзжбк гардида, аз натиҷаи тацлилцо роццои нави муқовимат ба коррупсия, ки илман асоснок карда мешаванд, даржфт мегардад. Дар баробари ин, субъектцои ба коррупсия бевосита муқовиматкунанда метавонанд, ки дар асоси донишцои дар ин марказ такмилдодаашон барои пешгирк кардани хавфцои коррупсионии тамоюли афзоишдошта чораандешк намуда, бо ин васила коррупсия дар ҷомеа тадриҷан коциш дода мешавад. 25 §4. Иштироки ҷомеаи шацрвандк ва воситацои ахбори омма дар раванди муқовимат ба коррупсия ва баланд бардоштани сатци маърифати зиддикоррупсионии ацолк 99. Муқовимат ба коррупсия кори дастаҷамъона буда, мақомоти давлатк дар якҷоягк бо ҷомеаи шацрвандк ва бо иштироки цар як фарди ҷомеа метавонанд ба паст кардани шиддати он мусоидат намоянд. 100. То имрӯз дар кишвар як қатор ташкилотцои ҷамъиятк ҷицати амалк намудани чорацои пешгирикунанда, аз қабили тарғиботу ташвиқоти зиддикоррупсионк таъсис дода шуда, онцо дар цамкорк бо мақомоти назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсия ва мақомоти дигари цифзи цуқуқ дар самти омӯзиш ва бацогузории масоили коррупсия дар байни ҷомеаи шацрвандк сацми худро гузошта истодаанд ва дар ин самт тақозо карда мешавад, ки цар чк бештар иштироки онцо дар раванди қабули барномацо ва нақшаи чорабиницои зиддикоррупсионк таъмин карда шавад. 101. Воситацои ахбори омма дар самти тарғиботу ташвиқоти зиддикоррупсионк нақши хеле муцим доранд ва иштироки фаъолонаи онцо дар ин самт ба паст кардани шиддати коррупсия дар миқжси кишвар мусоидат карда метавонад. 102. Цамаи шабакацои телевизиониву радиок ва рӯзномаву маҷаллацои миқжси ҷумцуриро зарур аст, ки дар тация ва пешкаши ацолк гардонидани маводи зарурк вобаста ба оқибатцои вазнини цуқуқвайронкуницои коррупсионк фаъолона ширкат намоянд ва бо ташкили барномацои махсус ва наворцои видеоии кӯтоц аз оқибатцои содир гардидани ҷиноятцои коррупсионк ба ацолк иттилоъ дицанд. 103. Дар замони рушди босуръати илму технология шабакаи интернет яке аз воситацои асосии пацнкунандаи иттилоот буда, шумораи зижди истифодабаранда дорад. Аз ин рӯ, цамаи субъектони муқовимат ба коррупсияро зарур аст, ки бо мақсади пешгирии содиршавии ҷиноятцои коррупсионк тарғибу ташвиқи зиддикоррупсиониро тариқи сомонацои расмк пурзӯр намоянд. 104. Нашри мақолацои тарбиявиву омӯзишк дар соцаи муқовимат ба коррупсия дар рӯзномаву маҷаллацо аз ҷониби олимону муцаққиқон мунтазам ба роц монда шавад. 26 105. Тацлилцо нишон медицанд, ки аксари ҷиноятцои коррупсионии бақайдгирифташудаи солцои охир, ки дар онцо яке аз тарафцо шацрвандон мебошанд, аз надонистани қонунгузории зиддикорррупсионк дар кишвар содир карда шудаанд. 106. Ба мақсад мувофиқ аст, ки тавассути чорабиницои тарғиботиву ташвиқотк, огоцсозк аз оқибатцои коррупсия ва роццои дигари самарабахш сатци маърифати зиддикоррупсионии ацолк баланд бардошта шуда, цамкории мутақобилаи судманд байни мақомоти назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсия ва ҷамоати шацраку децот ва қишрцои дигари ҷомеа ба роц монда шавад. 107. Боиси қайд аст, ки Низомномаи намунавии комиссияцои ҷамъиятк оид ба пешгирии коррупсия дар назди мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк бо қарори Шӯрои миллии муқовимат бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон аз 8 июли соли 2014, №4 тасдиқ гардида, комиссияцои мазкурро зарур аст, ки фаъолияти худро дар муқовимат ба коррупсия ҷоннок намуда, бацри баланд бардоштани маърифати зиддикоррупсионии ацолк аз тамоми имкониятцо истифода намоянд. §5. Мукаммалгардонк ва ислоцоти низоми идоракунии назорати давлатии молиявк 108. Тавре таҷриба ва маълумоти омории царсола нишон медицад, дар раванди идоракунии маблағцои буҷети давлатк хавфцои содиршавии ҷиноятцои коррупсионк ва иқтисодии хусусияти коррупсионидоштае ҷой доранд, ки метавонанд ба татбиқи нақшацои пешбининамудаи давлат, рушди босуботи иқтисодк ва иҷтимоии кишвар таъсири манфии худро расонанд. 109. Цукумати Ҷумцурии Тоҷикистон цанӯз аз даврони истиқлоли давлатк ҷицати пешгирк кардани цолатцои ба идоракунии маблағцои буҷети давлатк халалворидкунанда мунтазам чораандешк менамояд. 110. Мукаммалгардонии қонунцо дар самти идоракунии молияи давлатк, ҷорк намудани усулцои нави идоракунк ва амалисозии муомилоти ғайринақдии пардохтцои иҷтимок, коммуналк ва хариди давлатк, амалк намудани як қатор чорабиницои назоратк вобаста ба ташаккул ва иҷрои буҷети давлатк, санҷишцо оид ба истифодаи мақсадноку самараноки маблағцо ва молу мулки давлатк, инчунин татбиқи ҷазоцои интизомк, маъмурк ва ҷиноятк нисбати шахсони 27 масъул ва ғайра аз ҷумлаи чорацое мебошанд, ки ҷицати пешгирк кардани хавфцои содиршавии цуқуқвайронкуницои коррупсионк дар ин соца мунтазам андешида мешаванд. 111. Айни замон истифодаи самараноки маблағцои буҷети давлатк мустақиман аз ҷониби мақомоти марказии хазинадорк бо роци қабули цуҷҷатцои асосноккунандаи хароҷоти маблағцо ва ҷорк намудани низоми ғайринақдии хароҷоти маблағцои давлатк, ки суратцисоби цамаи ташкилоту муассисацои аз буҷети давлатк маблағгузоришаванда ба он муттацид карда шудааст, аудитцои дохилк, мақомоти назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон, Палатаи цисоби Ҷумцурии Тоҷикистон ва воцидцои дигари санҷишии махсуси вазорату идорацои давлатк назорат бурда мешаванд. 112. Тацлилцо нишон медицанд, ки бо вуҷуди гузаронидани санҷишцои паицам аз ҷониби мақомоти дар ин соца назоратбаранда ва андешидани чорацои дигари зарурк цуқуқвайронкуницо ва камбудицои зижди коррупсионк, аз ҷумла азонихудкунии воситацои пулию молии давлатк, рӯйпӯшкунк ва саркашк аз супоридани андозцою пардохтцои цатмк, хусусигардонии ғайриқонунк ва шаклу усулцои дигари расонидани зарари моддк ба давлат коциш нажфта истодаанд. 113. Царчанд дар соцацои мақомоти андозу гумрук вобаста ба дурустии цисобу ҷамъоварии андозцо, пардохтцои гумрукк ва пардохтцои дигари цатмк воцидцои санҷишии махсус фаъолият мекунанд ва бо вуҷуди он ки оид ба назорати истифодаи самараноки маблағцои давлатк дар вазорату идорацо ва ташкилотцои қарзии молиявк аудитцои дохилк фаъолият доранд, вале цанӯз цам идома жфтани содиркунии амалцои коррупсионк, аз қабили рӯйпӯш намудани пардохтцои андозию гумрукк, ба миқдори махсусан калон тасарруф намудани маблағцои давлатк, пулу моли ба тариқи кредит додашуда, ғариқонунк гирифтан ва додани кредит, сӯиистифодаи мансаб ва цуқуқвайронкуницои дигари ба коррупсия алоқаманд, ки тибқи тацлилцо рӯ ба афзоиш ницондаанд, сифатнокии санҷишцои гузаронидаи ин мақомотро вобаста ба цимояи манфиатцои давлатк зери шубца мегузорад. 114. Сабабцои асосии натиҷацои дилхоц надодани фаъолияти чунин воцидцо дар он аст, ки онцо тобеи цамон вазорату идорацо мацсуб жфта, табиист, ки дар чунин цолат мустақилияти онцо ба таври зарурк таъмин карда намешавад ва бархӯрди манфиатцои идоравк 28 бошад, барои сари вақт пешгирк, ошкор ва чораҷӯк кардани цолатцои коррупсионии ошкоркардашуда монеа шуда метавонад. Гузашта аз ин, ваколатцои тибқи санадцои меъжрии цуқуқк ба ин воцидцо додашуда дар қижс бо ваколатцои ба Палатаи цисоби Ҷумцурии Тоҷикистон додашуда, ки мақомоти олии назорати давлатии молиявии Ҷумцурии Тоҷикистон мацсуб межбад ва ж бо ваколатцои ба Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон додашуда, ки мақомоти асосии назорати давлатии молиявк мацсуб межбад, мацдуд аст. 115. Дар таҷриба зижданд цолатцое, ки баъди санҷишцои анҷомдодаи онцо аз ҷониби мақомоти назорати давлатии молиявк ва Палатаи цисоб цолатцои тасарруфи маблағцои давлатк, расонидани зарарцои зижди молиявк ва цуқуқвайронкуницои дигари коррупсионк ошкор карда мешаванд. 116. Барои ислоцоти низоми идоракунии назорати давлатии молиявк ҷицати пешгирии такроршавии функсияцои назорати давлатии молиявк, санҷишцои пайдарцам, ки метавонанд норозигии субъектцои тафтишшавандаро ба мижн оваранд ва роц надодан ба пешницоди нишондицандацои сунъии оморк, ки ба раванди идоракунии маблағцои буҷети давлатк халал ворид мекунанд, амалк намудани чорабиницои зерин ба мақсад мувофиқ мебошанд: — таҷдиди назар кардани санадцои меъжрии цуқуқии самти идораи молияи давлатк бо мақсади даржфти роццои ба манфиати давлат ва ҷамъият тацти низоми ягонаи назорати давлатк ба зиммаи мақомоти ваколатдор вогузор намудани маҷмӯи функсияцои назоратию санҷишии воцидцои аудитк; — бо ҷорк намудани таҷрибаи пешқадами мақомоти назорати давлатии молиявии давлатцои муваффақ марцила ба марцила мукаммал гардонидани шаклу усулцои гузаронидани чорабиницои назорати давлатии молиявк; — андешидани чорацои муассир ҷицати пешгирк намудани тасарруф ва цолатцои дигари коррупсионк цангоми истифодаи маблағцои буҷетк ва ғайрибуҷетк бо мақсади таъмини шаффофият дар раванди иҷрои он; — тавассути воситацои ахбори омма ба нашр расонидани натиҷаи тафтишу санҷишцои молиявк; 29 — бо мақсади аз байн бурдани муколамаи идоравк, омилцои инсонк дар содиршавии амалцои коррупсионк ва шаффофияти истифодаи мақсадноку самараноки маблағцои буҷетк ва молу мулки давлатк ҷорк намудани технологияцои иттилоотию хизматрасонии муосир. §6. Ҷорк намудани цукумати электронк ҷицати бартараф намудани омилцои инсонк 117. Дар тасаввури умум иҷрои талаботи Консепсияи ташаккули цукумати электронк дар Тоҷикистон як низоми коргузории электронист, ки танцо ба хизматрасоницои давлатк мацдуд мешавад. Вале дар асл он дар маҷмӯъ барои сохтани ҷомеаи иттилоотк ва низоми муайяни иттилоотк дар кишвар равона карда шуда, барои чунин шакл гирифтани муносибатцои ҷамъиятк замина мегузорад ва бештар аз цама иштироки инсонро дар муносибатцои ҷамъиятк, ки цамчун омили инсонк дар зуцури амалцои коррупсионк шароит ба вуҷуд меоварад, коциш ва бартараф менамояд. 118. Афзалияти цукумати электронк зижд буда, дар умум як коргузории муосирро ба мижн меорад ва Цукумати кишвар гузаштан ба ин навъи муосири хизматрасониро пеш гирифтааст. 119. Дар марцилаи имрӯза бо истифода аз усулцои цукумати электронк царчк васеътар ҷорк намудани коргузорк ва ба сатци сифатан нав бардоштани масъулияти хизматчижни давлатк аз ҷумлаи вазифацои муцимтарин ба цисоб меравад. 120. Цукумати электронк низоме мебошад, ки цамаи мақомоти давлатиро муттацид намуда, ба онцо шароит фароцам меоварад ва бо истифода аз шабакаи компютерк гардиши цуҷҷатцои электронии байниидоравиро таъмин месозад, ба шахсони воқек ва цуқуқк хизматрасоницои давлатк пешницод мекунад ва ж арзу шикоятцои онцоро сари вақт барраск менамояд. 121. Дар мецвари Консепсияи ташаккули цукумати электронк дар Тоҷикистон иттилоот қарор дошта, самтбахши тариқи иттилоъ яке аз цадафцои марказии он ба цисоб меравад ва ба таъмини маълумоту иттилооти электронию виртуалк таваҷҷуци махсус дода мешавад. Ин Консепсия як ҷузъи муцимми иттилоърасониро ба мижн оварда, метавонад дар пешрафти муносибатцои нави иттилоотк сацм бигирад. 30 Дастрасии шацрвандон ба маълумоту иттилооти расмк асосан тариқи интернет ва воситацои дигари телекоммуникатсионк сурат мегирад. 122. Тадриҷан кам намудани муносибати бевоситаи шацрвандон бо шахсони мансабдор ва хизматчижни давлатк буда, ин раванд метавонад ба кам шудани омилцои коррупсионк, поймол нашудани цуқуқу манфиатцои шацрвандон, ба сарфа гардидани маблағцои буҷетк ва худи шацрвандон, суръат гирифтани иҷрои корцо, сари вақт гирифтани маълумоту иттилооти зарурк ва омилцои дигари мусбк мусоидат намояд. 123. Ташкил ва ба роц мондани цукумати электронк яке аз роццои муосири муқовимат ба коррупсия эътироф карда шуда, тақвияти фаъолияти мақомоти давлатк дар доираи Консепсияи ташаккули цукумати электронк дар Тоҷикистон ба мақсад мувофиқ аст. §7. Муқовимат ба коррупсия тавассути татбиқи чорацои ҷиноятк, маъмурк ва интизомк 124. Дар Ҷумцурии Тоҷикистон бацри вусъат бахшидани муқовимат бо коррупсия тавассути татбиқи чорацои цуқуқии ҷиноятк, маъмурк ва интизомк заминаи цуқуқии муайян ҷой дошта, он мутаносибан дар маҷмӯи меъжрцои қонунгузории ҷиноятк, маъмурк, мецнат ва оинномацои интизомии соцавк дарҷ гардидааст. Тацлилцо нишон медицанд, ки қонунгузории зиддикоррупсионк то ба цол ба тақозои замони муосир ҷавобгӯ набуда, он барои паст намудани шиддат ва сатци коррупсия ба таври дилхоц мусоидат намекунад. 125. Барои пешгирк ва коциш додани содиршавии ҷиноятцои коррупсионк мунтазам чорацои зарурк андешида шуда, вобаста аз натиҷацои бадастомада ҷицати самаранокии муқовимат дар ин соца роццои гуногун амалк карда мешаванд. Мутобиқи Қонуни Ҷумцурии Тоҷикистон «Дар бораи ворид намудани тағйиру иловацо ба Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон» аз 15 марти соли 2016, №1274 дар як қатор санксияи моддацои Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон, ки ҷавобгарии ҷиноятиро барои гирифтани пора, додани пора ва иғвои порадицк пешбинк намудаанд, ҷазои ҷарима дар баробари ҷазои мацрум сохтан аз озодк цамчун ҷазои алтернативк ворид карда шуд. Дар иртибот ба амалия ҷицати тақвият бахшидани муқовимат ба коррупсия ҷазои ҷиноятк барои ҷиноятцои номбурда, ки бо истифодаи мақоми хизматк (мансабк) содир мешаванд, пурзӯр гардида, аз баъзе 31 қисмцои таркибии моддацои дахлдори ин Кодекс ҷазои ҷарима хориҷ карда шуд. 126. Таҷрибаи давлатцои дар самти муқовимат ба коррупсия муваффақ нишон медицад, ки ҷицати паст намудани сатци коррупсия сараввал бояд муқовимат дар зинацои пожнии маъмурк ҷоннок карда шавад. 127. Бо ин мақсад лозим дониста мешавад, ки барои гирифтани пораи камацамият ҷавобгарии маъмурк ва барои гирифтани пораи хурд, гирифтани пора (умумк), аз ҷумла пора ба миқдори калон ҷавобгарии ҷиноятк бо нишон додани цадди ақал ва цадди ницоии он пешбинк карда шавад. Барои ҷинояти пораи хурд (миқдори кам) цамчун ҷинояти алоцидаи категорияи начандон вазнин шарти тафтиши пешакии цатминабуда муқаррар шуда, ҷинояти гирифтани пора (умумк) цамчун ҷинояти алоцидаи категорияаш начандон вазнин, мижна ва вазнин (вобаста ба андозаи предмети пора) пешбинк карда шавад. 128. Ҷицати тақвият бахшидани муқовимат ба коррупсия зарурати омӯзиши масъалаи пурзӯр намудани ҷазои ҷиноятк барои ҷиноятцои бо истифода аз мавқеи хизматк содиргардида ҷой дорад. Дар ин раванд ба мақсад мувофиқ мебошад, ки ҷиноятцои коррупсионк, иқтисодии хусусияти коррупсионидошта ва ба андоз алоқаманд ба фасл ж боби алоцида ҷудо карда шуда, санксияцои онцо такмил дода шаванд. Аз ҷумла, ҷавобгарк барои ҷинояти тасарруфи молу мулки ғайр новобаста аз шакл ва тарзи содиркунии он, ки хусусияти коррупсионк дорад, бояд дар як моддаи Кодекси ҷиноятк пешбинк шуда, масъалаи бекор кардани ҷазои алтернативк дар намуди ҷарима барои такроран тасарруф намудани молу мулк барраск карда шавад. 129. Тацлили маълумоти оморк собит менамояд, ки на цамаи ҷиноятцо ва цуқуқвайронкуницо, ки ба фецрасти ҷиноят ва цуқуқвайронкуницои маъмурии коррупсионк мансуб мебошанд ошкор ва мавриди тафтиши пешакк қарор дода шуда истодаанд. Сабаби нисбатан кам ва ж тамоман ошкор нагардидани баъзе аз ҷиноятцои коррупсиониро чунин шарц додан мумкин аст, ки муносибатцои ҷамъиятк дар соцацои фаъолияти иқтисодк, иҷтимок ва фарцангк дар дараҷаи муайян қарор надошта, аз ин цисоб субъектони ҷиноят цоло ба марцилаи тарцрезк ва содир намудани ин гуна ҷиноятцо нарасидаанд. Ж худ тартиби ошкор ва тафтиш намудани бархе аз ҷиноятцо ва 32 цуқуқвайронкуницои маъмурк дар марцилацои гуногуни содиршавии онцо коркард ва дар амал қарор нагирифтааст. 130. Тибқи натиҷаи «Бацодиции миллии хавфцо», ки дар Ҷумцурии Тоҷикистон соли 2017 гузаронида шудааст, дар қатори муомилоти ғайриқонунк бо маводи мухаддир, коррупсия ва ҷиноятцои марбут ба андоз низ цамчун хавфи қонунигардонии даромадцои бо роци ҷиноят бадастоварда арзжбк шудаанд. Аммо фаъолияти сохторцои цифзи цуқуқ дар самти ошкор ва тафтиши пешакии ҷиноятцо марбут ба қонунигардонии (расмикунонии) даромадцои бо роци ҷиноят бадастоварда нокифоя буда, бецбудиро талаб мекунад. 131. Дар аснои омӯзиши таҷрибаи пешқадам тация ва қабули санадцои меъжрии цуқуқии соцавк оид ба тарз, усул, хусусиятцои хос ва механизмцои муосири ошкор ва тафтиши пешакии бархе аз ҷиноятцои коррупсионк, бахусус ҷиноятцои марбут ба қонунигардонии (расмикунонии) даромадцои бо роци ҷиноят бадастоварда ба мақсад мувофиқ мебошад. 132. Дар як маврид, бо дар назар доштани рушди муносибатцои ҷамъиятк ва ацамиятнокии худро гум кардан декриминализатсияи баъзе ҷиноятцои коррупсионк ва ж мавриди таҷдиди назар қарор додани онцо лозим мебошад.

Дар таҷриба аз ҷониби шахси мансабдори мақомоти назоратк пайваста цолатцои рӯйпӯш намудани зарари молиявк ж зарари дигари моддии воқеан ҷойдошта, пинцонкунии андозцо, пардохтцои гумрукк ж пардохтцои дигари цатмк ба буҷет цангоми гузаронидани санҷиш ж тафтиш ҷой дошта бошад цам, аммо дар Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон барои содир кардани чунин кирдори барои ҷамъият хавфнок ҷавобгарк пешбинк нагардидааст. Аз ин рӯ, ба Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон ворид намудани тағйиру иловацои марбута зарур мебошад. 134. Дар марцилаи аввали дар тацрири нав қабул шудани Кодекси мурофиавии ҷиноятк тафтиши парвандацои ҷиноятии коррупсионк танцо ба салоцияти мақомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия вогузор шуда буд. Вале бо ворид намудани тағйиру иловацо ба ин меъжри қонун, ба ғайр аз муфаттишони мақомоти махсусгардонидаи мубориза бо коррупсия, инчунин прокурор, муфаттишони мақомоти прокуратура ва мақомоти дигари тафтишотк ваколати тафтишоти парвандацои ҷиноятии коррупсиониро доро гардиданд. 33 135. Цолатцои аз ҷониби якчанд мақомот гузаронидани тафтиши пешакии парвандацои ҷинояти коррупсионк мушоцида мешавад, цол он ки яке аз сабабцои асосии таъсис додани мақомоти Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсия ин бартараф намудани такроркунии функсия ва ваколатцои мақомоти идоракунии давлатк мебошад. 136. Бо мақсади бартараф намудани такроркунии функсия ва ваколатцои мақомоти идоракунии давлатк аз ҷониби мақомоти цифзи цуқуқ баррасии масъалаи тобеияти тафтишоти парвандацои ҷинояти коррупсионк ба мижн меояд.
Бо роци омӯзиши санадцои меъжрии цуқуқк бацри ба тақозои замони муосир ва санадцои меъжрии цуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумцурии Тоҷикистон мутобиқ гардонидани кодексцои ҷиноятк ва мурофиавии ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон бояд қонунцои дахлдор тация ва қабул карда шаванд. 138. Самти дигари афзалиятноки муқовимат ба коррупсия ин муайянсозк ва ба танзим даровардани низоми эъломиякунонк ва интишори маълумот оид ба даромадцо, уцдадорицо ва молу мулки шахсони мансабдор, шахсони ба онцо баробаркардашуда ва хешовандони наздики онцо буда, барои вусъат бахшидани ин раванд бояд тадбирцои мушаххас андешида шаванд. 139. Бо қабули санади меъжрии цуқуқии дахлдор тамоми молу мулк ва дороицои шацрвандони Ҷумцурии Тоҷикистон, алалхусус шахсони мансабдор ва шахсони ба онцо баробаркардашуда қонунк гардонида шуда, номбурдагон сарчашмаи пайдоиши шубцаноки ин молу мулкро ошкор намоянд ва минбаъд аз цама гуна ҷавобгарк барои бо роци ғайриқонунк ба даст овардани он эмин гарданд. 140. Қонун дар бораи эъломиякунонк ва интишори маълумот оид ба даромадцо, уцдадорицо ва молу мулки шахсони мансабдор, шахсони ба онцо баробаркардашуда ва хешовандони наздики онцо қабул гардида, тавассути он тартиб ва уцдадории шахсони болозикр оид ба пешницоди саривақтии эъломия ба мақомоти андоз, санҷиши дурустии маълумоти пешницодшуда аз тарафи мақомоти ваколатдор ва цангоми дар эъломия ҷой доштани маълумоти носацец ва бардурӯғ масъалаи коркарди механизми татбиқи ҷавобгарк мувофиқи мақсад аст. 34 141. Таҷриба нишон медицад, ки баъзе аз меъжрцои алоцидаи муқаррароти санадцои меъжрии цуқуқк, ки механизми татбиқи амалии онцо ба қоида ва тартибцои муқаррарнамудаи Цукумати Ҷумцурии Тоҷикистон ва ж ба кодексцои цуқуқвайронкуницои маъмуриву ҷиноятк цавола карда мешаванд, бинобар то ин муддат тация ва пешбинк карда нашудани чунин санадцо ва меъжрцо амалк намегарданд. 142. Цолатцои мазкур яке аз намудцои фаъолияти осебпазир мацсуб жфта, дар интицо барои содир кардани цуқуқвайронкуницои ба коррупсия алоқаманд дар цар шакле, ки набошад, шароит ба вуҷуд меоваранд. 143. Дар моддаи 2 иловаи 2 Кодекси замини Ҷумцурии Тоҷикистон меъжри хариду фурӯши цуқуқи истифодаи замин пешбинк карда шудааст, вале оид ба механизми амалишавии он ягон қоида ва ж тартиби муайян вуҷуд надорад, ки оқибати цолати мазкур барои афзоиши содир намудани цуқуқвайронкуницо дар самти хариду фурӯши ғайриқонунии замин боис гардидааст. 144. Ба цамин монанд тибқи муқаррароти Кодекси мурофиаи цуқуқвайронкунии маъмурк мақоми ваколатдори баррасикунандаи цуқуқвайронкунии маъмурии дар моддаи 649 Кодекси цуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумцурии Тоҷикистон пешбиникардашуда суд муайян карда шудааст. Вале тобеияти ошкори он пешбинк нагардидааст. Ошкори цолатцои мазкур дар фаъолияти мақомоти Агентк, Палатаи цисоб ва воцидцои аудити дохилии вазорату идорацо ҷой дошта, вале аз ҷониби мақомоти дигари ваколатдор бинобар берун аз салоцият будан ошкор карда намешаванд ва цолатцои ошкоргардида аз ҷониби ягон мақомот, бинобар дар Кодекси мурофиаи маъмурк нишон дода нашудани тобеият, ошкор карда намешаванд. Аз ин рӯ, масъалаи тобеияти ошкор ва тафтишоти маъмурии моддаи 649 Кодекси цуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумцурии Тоҷикистон то баррасии судк бояд цамчун цуқуқвайронкунии маъмурии хусусияти коррупсионидошта таҷдиди назар карда шавад, то ки меъжри мазкур дар таҷриба татбиқ гардад. 145. Дар қисмцои 1 ва 3 моддаи 279 Кодекси ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон барои ғайриқонунк додани пул, қоғазцои қиматнок ж молу мулки дигар ба шахсе, ки дар корхонаи тиҷоратк ж корхонаи дигар вазифаи идоракуниро ба ҷо меорад ва аз тарафи цамин шахс ғайриқонунк гирифтани ин предметцо, дар моддацои 319 Кодекси 35 ҷиноятии Ҷумцурии Тоҷикистон барои гирифтани пора, 320 барои додани пора, 321 барои иғвои порадицк, 324 барои гирифтани мукофот бо роци тамаъҷӯк ва 325 барои додани мукофот ба хизматчк ҷавобгарии ҷиноятк муқаррар карда шудааст.

Дар баробари ин дар моддаи 656 Кодекси цуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумцурии Тоҷикистон барои ғайриқонунк гирифтани подош, яъне барои аз ҷониби шахси мансабдор вобаста ба фаъолияти худ аз мақомоти давлатк ва ташкилотцое, ки шахси мазкур дар онцо вазифацои муайянро иҷро намекунад, инчунин аз ташкилотцои ғайридавлатк, иттицодияцои ҷамъиятк ва шахсони воқек ба тариқи пул, хизматрасонк ва роццои дигар гирифтани цар навъ подоши иловагк, ба шарте ки тибқи қонунгузории Ҷумцурии Тоҷикистон цолатцои дигар пешбинк нашуда бошанд ва дар моддаи 671 Кодекси цуқуқвайронкунии маъмурк бошад, барои ба шахсони мансабдоре, ки вазифацои давлатиро иҷро мекунанд ва шахсони ба онцо баробаркардашуда пешницод намудани неъматцои моддиву ғайримоддк, хизматрасонк ва фоида ҷицати моил кардани онцо ба кирдори (амал ж беамалии) муайян ба манфиати пешницодкунандаи ин неъмату хизматрасоницо, цангоми набудани аломати ҷиноят, ҷавобгарии маъмурк муайян гардидааст. Вале дар қонунгузорицои ҷиноятк ва маъмурк меъжри мушаххас вуҷуд надорад, ки он кирдорцои дар боло овардашударо дақиқ муайян намояд, ки онцо дар кадом маврид бояд цамчун цуқуқвайронкунии маъмурк бацо дода шаванд. Моддаи 671 Кодекси мазкур бошад, ҷавобгарии маъмуриро барои ба шахсони мансабдоре, ки вазифацои давлатиро иҷро мекунанд (ва ба шахсони ба онцо баробаркардашуда) пешницод намудани неъматцои моддиву ғайримоддиро дар сурате муқаррар кардааст, ки агар дар кирдори содиршуда аломатцои ҷиноят ҷой надошта бошад. Вале барои муайян намудани он ки дар кадом цолат дар гирифтану пешницод намудани неъматцои моддиву ғайримоддк ба шахсони мансабдори давлатк ва шахсони ба онцо баробаркардашуда аломати ҷиноят ҷой надорад, меъжри мушаххас вуҷуд надорад.

Дар таҷриба дар аснои татбиқи ин кирдорцо мушкилицои зижд пеши рӯ меоянд ва моддацои 656 ва 671 Кодекси цуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумцурии Тоҷикистон қариб ки татбиқ намегарданд. 147. Ягона меъжре, ки байни кирдори ҷиноятк ва маъмурк дар гирифтану додани пул, қоғазцои қиматнок, молу мулки дигар ж фоидаи 36 дорои характери молу мулкк дошта, подош, неъматцои моддиву ғайримоддк, хизматрасонк ва фоида тафовут ба вуҷуд оварда, кирдорро мушаххас мегардонад, ин андоза ва арзиши предмети ришва, пора, мукофот ва подош мебошад. 148. Цолатцои дар банди 148 овардашуда пурра омилцои коррупсионк мацсуб жфта, сабабу шароитцое мебошанд, ки онцо барои содир намудани цуқуқвайронкуницои коррупсионк цаматарафа мусоидат менамоянд.
Зарурати тация ва қабули маҷмӯи санадцои меъжрии цуқуқии танзимкунандаи механизми татбиқи меъжрцои амалкунандаи қонунгузории зиддикоррупсионк, қонунцои нави соцавк ва ворид намудани тағйиру иловацои дахлдор ба қонунгузории амалкунанда ҷой дорад. §8. Экспертизаи давлатии зиддикоррупсионии санадцои меъжрии цуқуқк ва лоицацои онцо 150. Дар низоми қонунгузории Ҷумцурии Тоҷикистон баъди ба даст овардани истиқлоли давлатк пурра ислоцоти цуқуқк гузаронида шуд. Дар баробари пешрафти соцацои цажти сижск, иқтисодк, иҷтимок ва фарцангк вазъи ҷомеа низ тағйир жфта, барои ба танзим даровардани муносибатцои муцимми ҷамъиятк зарурати қабули санадцои нав ва ж ворид намудани тағйиру иловацо ба санадцои меъжрии цуқуқии амалкунанда пеш меояд. 151. Васеъ будани амалия аз назария ва вазъи тағйиржбии муносибатцои ҷамъиятк вобаста ба пешрафти ҷацони муосир имкон намедицад, ки қонунгузор цамаи нозукицои муносибатцои ҷамъиятиро дар санадцои меъжрии цуқуқк мукаммал, бидуни ихтилофцои меъжрк, расмижти маъмурк ва намудцои дигари осебпазир пешбинк намояд. 152. Яке аз сабабцои пайдо шудани омилцои коррупсионк ин аз номукаммал будани санадцои меъжрии цуқуқк буда, тацияи санадцои меъжрии цуқуқии босифат ва асоснок тақозои замон мебошад. Зеро муносибатцои муцимми ҷамъиятк тавассути санадцои меъжрии цуқуқк ба танзим дароварда шуда, цаматарафа ва мушаххас намудан, шаффоф будан, сода ва фацмо ифода жфтани меъжрцои он кафолати таъмини қонуният буда, низоми давлатдориро мустацкам мегардонад. 153. Шацодати яке аз чорацои самараноки пешгирикунандаи цолатцои коррупсионк мацсуб жфтани ин раванд дар он ифода межбад, 37 ки тибқи тацлилцо дар соли 2019 аз ҷониби мақомоти Агентк 1247 лоицаи санадцои меъжрии цуқуқк барраск гардида, дар 111 лоицаи он омилцои бавуҷудоварандаи коррупсия ошкор карда шуда, ҷицати ислоц ва такмил додани онцо ба 255 лоица таклифцои пешгирикунандаи цолатцои коррупсионк пешницод карда шудаанд. 154. Гарчанде солцои охир аз ҷониби субъектони цуқуқэҷодкунанда фаъолият дар ин раванд тақвият жфта бошад цам, вале цолатцои риоя нагардидани талаботи Конститутсияи Ҷумцурии Тоҷикистон ва қонунцои дигар, поймол ва ж мацдуд намудани цуқуқу манфиатцои давлат, ҷамъият ва шацрвандон, ба эътибор нагирифтани манфиатцои давлатк ва идоравк, кӯшиши ба худ гирифтани ваколату салоцияти дигар сохтору идорацои давлатк, беасос қабул намудани санадцо, талаботи барзижд пешбинк намудан ба шацрвандон ва ғайра ҷой доранд, ки цолатцои мазкур низ цамчун омилцои бавуҷудоварандаи коррупсия дониста мешаванд. 155. Новобаста аз он ки дар ҷаражни қонунгузорк заминацои цуқуқии муқовимат ба коррупсия фароцам оварда шудаанд, цанӯз дар тацияи санадцои меъжрии цуқуқк, яъне сода ва фацмо ифода намудани мафцумцо, риояи цатмии Конститутсия ва қонунцои дигар, цифзи манфиатцои давлат, ҷомеа ва шацрвандон, роц надодан ба такрор намудани вазифа ва функсияцои сохторцои дигари давлатк, роц надодан ба манфиатҷӯк ва пешницоди имтижзцои гуногун ба субъектони алоцида норасоиву ихтилофоти меъжрк ҷой дошта, онцо бояд танцо бо роци гузаронидани экспертизаи давлатии санадцои меъжрии цуқуқк бартараф карда шаванд. 156. Мониторинги татбиқи санадцои меъжрии цуқуқк аз ҷониби мақомоти назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсия муайян намуд, ки дар санадцои меъжрии цуқуқии амалкунанда низ омилцои бавуҷудоварандаи коррупсия мавҷуд буда, дар ин асно зарур аст, ки экспертизаи давлатии зиддикоррупсионии санадцои меъжрии цуқуқии мазкур ва лоицацои онцо бояд тақвият бахшида шавад.

9. Тақвият бахшидани тацлили хавфцои коррупсионк 157. Дар қатори чорабиницои дигаре, ки дар маҷмӯъ ҷицати муқовимат ба коррупсия пешбинк карда шудаанд, нақши аз цама асоск ва муцимро чорацое дар бар мегиранд, ки онцо бо мақсади пешгирк 38 кардани коррупсия ва ошкору аз байн бурдани сабабу шароитцои ба коррупсия мусоидаткунанда равона карда мешаванд.

Барои пешгирии цама гуна цолатцои коррупсионк, пеш аз цама, сарчашмаи пайдоиши он бояд муайян ва ошкор карда шавад. Зеро бидуни ошкор кардани сабабцои зуцури цолатцои коррупсионк муқовимат алайци ин падидаи номатлуб мушкил мегардад. Воқеан муайян намудани сарчашма имкон медицад, ки пацн ва реша давонидани цама гуна цолатцои коррупсионк пешгирк карда шаванд.
Яке аз роццои самарабахши ошкору муайян намудани сарчашма ва сабабцои пайдоиши цолатцои коррупсионк ин дар тамоми вазорату кумитацо, мақомоти дигари давлатк, мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк ва мақомоти дигари идоракунии давлатк, мақомоти худидоракунии шацрак ва децот, субъектцои хоҷагидори давлатк, субъектони хоҷагидоре, ки на кам аз нисфи сармояи оинномавии онцоро циссаи давлат ташкил медицад, инчунин ташкилотцои ғайритиҷоратк, аз ҷумла иттицодияцои ҷамъиятк, цизбцои сижск, ташкилотцои байналмилалие, ки дар цудуди Ҷумцурии Тоҷикистон фаъолият мекунанд (минбаъд – ташкилотцо), бо мақсади ошкор, бартараф ва ж коциш додани хавфу омилцои институтсионалк (ницодк) мунтазам гузаронидани тацлили фаъолият мебошад.
Ин раванд яке аз усулцои самаранок ва натиҷабахши муқовимат ба коррупсия мацсуб жфта, бояд давра ба давра тақвият дода шавад. Зеро мавҷудияти цар як хавф ва ж хавфи эцтимолии дар минбаъда падидоянда вобаста ба таъсирнокии худ метавонад ба пешрафти фаъолияти ташкилот таъсири манфии худро расонида, минбаъд барои боз цам бартарк гирифтани хавфцои ҷойдошта, зуцур кардани хавфцои эцтимолк ва пайдо шудани хавфцои дигари коррупсионк дар цар шаклу усул мусоидат намояд.
Мацз, тариқи гузаронидани чунин тацлил дар фаъолияти цар як ташкилот хавфцои коррупсионк, аз қабили мавҷуд набудан ва ж нопурра будани меъжрцои батанзимдароранда, номукаммалии муқаррарот, огоцк надоштани кормандон аз мавҷудияти меъжрцои пешгирикунандаи цолатцои коррупсионк, амалан татбиқ нагардидани меъжрцои мавҷуда ва ғайра хавфцо, ки онцо вобаста ба омилцои худ метавонанд гуногун бошанд, ошкор карда мешаванд.
Тақвияти амалигардонии тацлили хавфцои коррупсионк бояд тибқи тартиби муқаррарнамудаи Методологияи тартиб ва методикаи 39 гузаронидани тацлили фаъолият (хавфцои коррупсионк), ки бо қарори Цукумати Ҷумцурии Тоҷикистон аз 28 октябри соли 2016, №465 тасдиқ шудааст, роцандозк гардад. Зеро дар асоси талаботи методологияи мазкур тацлили фаъолият бояд мунтазам, зина ба зина, вобаста ба хавфцои дар ҷаражни амалигардонии нақшаи амал ошкоркардашуда гузаронида шавад. 163. Методологияи тартиб ва методикаи гузаронидани тацлили фаъолият (хавфцои коррупсионк) ошкори хавфу омилцои институтсионалк ва бартарафу коциш додани онцоро дар се давра, яъне давраи тацлили шароити пешакк, тацлили хавфцои коррупсионии бевосита ҷойдошта, бацодицк ва тацияи тавсияномацо ҷицати бартараф намудани хавфцои ошкоргардида пешбинк мекунад. 164. Давраи якум давраи омӯзиш аст ва дар раванди он бояд бо мақсади муайян намудани намудцои осебпазири фаъолият қонунцои соцавк, низомнома, цамаи санадцои меъжрии цуқуқие, ки бевосита фаъолияти дохилию берунии ташкилотро ба танзим медароранд, пурра тацлил карда шаванд. 165. Дар давраи мазкур ҷицати муайян намудани сатци мутобиқати вазифацо, салоциятнокк, цуқуқ ва вазифацои дигари ташкилоти тацлилшаванда бояд сохторцои ташкилии ин ташкилот мавриди омӯзишу тацлил қарор гирад. 166. Омӯзиши қоидацои одоби дар ташкилот мавҷудбуда, яъне рафтор, вазифашиноск, муомилот, этика ва маҷмӯи дигари принсипцои ахлоқк ва арзишцое, ки кормандон дар аснои амалк намудани фаъолияти дохилк ва берунии ташкилот бояд дар худ таҷассум намоянд, пешбинк карда мешавад. 167. Тацлили шароити пешакк имкон медицад, ки тавассути омӯзиш дар фаъолияти ташкилот хавфцои коррупсионии бевосита ҷойдошта ва эцтимолк ошкор карда шуда, ҷицати бартарафу коциш додани онцо чорацои зарурк андешида шавад. Зеро хавфцои дар қонунцои соцавк, низомнома, санадцои меъжрк ва меъжрии цуқуқии батанзимдарорандаи фаъолияти дохилию берунии ташкилот, дар сохторцои ташкилк ва қоидацои одоби ташкилот мавҷудбуда цатман ки то бартараф ва коциш дода шуданашон давомнок мацсуб жфта, ҷицати зуцури хавфцои падид омаданашон эцтимолк дар цар шакл мусоидат мекунанд ва бинобар ин сабаб онцо ба гурӯци хавфцои авлавиятдошта мацсуб дониста мешаванд. Ҷицати дар навбати аввал бартараф кардани хавфцои афзалиятдошта, ки онцо аз рӯи таъсирнокиашон давомнок ва 40 сабабгори воқеии падид омадани хавфцои дигари эцтимолк мегарданд, чорацои муассир андешида шаванд. 168. Давраи дуюмро давраи ҷамъоварии маълумот дар бораи хавфцои воқек ва эцтимолк низ донистан мумкин аст. Дар ин давра маълумот дар бораи хавф ва омилцои коррупсионк, пеш аз цама, аз натиҷаи тацлили муқовимати худи ташкилот ба хавфцои коррупсионк, ки тибқи замимаи 1-и Методологияи тартиб ва методикаи гузаронидани тацлили фаъолият (хавфцои коррупсионк) аз рӯи 26 ҷанба ҷамъоварк мегарданд, гирифта мешавад. 169. Барои санҷиши дурустии маълумоти бадастомада аз рӯи замимаи 2 пурсиши кормандон гузаронида шуда, барои ошкори хавфцои ҷойдошта ва эцтимолк ҷавоби кормандон бо замимаи 3-и Методологияи тартиб ва методикаи гузаронидани тацлили фаъолият (хавфцои коррупсионк) қижс мегарданд. 170. Дар баробари гузаронидани амалцои мазкур, цамчунин маълумот дар бораи хавфцои коррупсионк аз рӯи муносибати мутақобилаи ташкилот бо ҷомеаи шацрвандк, яъне тарзу тартиби баррасии муроҷиатцо, сатци шаффофияти фаъолияти ташкилот, сомонаи интернетии он, муносибати ташкилот бо васоити ахбори омма ва ғайра, аз цисоби маълумот дар бораи амалцои мушаххаси коррупсионии дар ташкилот содиршуда, маълумоти оморк оид ба вазъи коррупсия дар ташкилот, аз рӯи бозназарии иттилооти бунждк, натиҷаи тацқиқоти иҷтимок ва аз натиҷаи маълумоти гурӯццои мақсаднок ҷамъоварк карда мешаванд.
Сарчашмацои иттилоотии давраи дуюми тацлил имкон медицанд, ки дар хусуси мавҷудияти хавфцои воқек ва эцтимолк, дараҷаи таъсирнокк ва эцтимолияти воқек доштани пайдоиши онцо дар алоцидагк, цамзамон дар умум низ маълумоти кофк ба даст оварда шавад. 172. Дар давраи сеюм бояд хавфу омилцои воқек ва эцтимолии дар даврацои омӯзишу маълумотгирк ошкоркардашуда аз рӯи авлавияташон гурӯцбандк карда шуда, барои бартарафу паст кардани шиддати онцо нақшаи мукаммал тартиб дода мешавад. Яъне, барои рафъ ва коциш додани онцо, пеш аз цама, бартараф намудани хавфцои воқеии муцим, эцтимолии аз андоза зижд, минбаъд хавфцои муътадилу ҷузъии воқек ва цадди мижнаю ҷузъии эцтимолк ба нақша гирифта мешаванд, ки муцлати татбиқи нақша наметавонад аз ду сол зижд бошад. 41 173. Қайд кардан ба маврид аст, ки бо тартиб додани нақша танцо тацлили фаъолияти ташкилот ба охир мерасад, вале дар минбаъда бо мақсади муайян намудани самарабахшии натиҷацои татбиқи тавсияцо таъмини иҷрои татбиқи нақша бояд аз нав тацлил ва бацо дода шавад.
Аз рӯи натиҷацои тацлил ва бацодиции такрорк нақша тартиб дода шуда, бо мақсади бартараф кардани хавфцои мавҷуда ва эцтимолк, ки дар рафти азнавтацлилкунк ва бацодицк ошкор карда мешаванд, тавсияцо дода шуда, ба цамин тартиб хавфу омилцои воқек ва эцтимолии дар ташкилоти тацлилшаванда мавҷудбуда бо роци тация ва такмили мунтазами меъжрцои танзимкунандаи намудцои осебпазири фаъолият, гузоштани меъжрцои тацримк, ки ҷицати татбиқи амалии талаботи санадцо равона карда мешаванд, аз байн бурдани минтақаи ноажн, бурдани назорат ҷицати пешгирии амалцои инфиродк ва ғайрацо батадриҷ, давра ба давра бояд бартараф ва коциш дода шаванд. §10. Тақвияти цамкорицои байналмилалк дар раванди пешгирк ва муқовимат ба коррупсия
Таҷрибаи ҷацонк нишон медицад, ки коррупсия ба зуцуроти фаромиллк мубаддал гашта, ба ҷомеа ва иқтисодижти цамаи давлатцо таъсири манфк мерасонад ва дар пешгирк ва муқовимат ба коррупсия муцим аст, ки цамкорицои зичи байналмилалк ба роц монда шавад.
Цамкорицои байналмилалк цангоми якҷо амал кардани цукуматцои миллк, созмонцои байналмилалк, ҷомеаи шацрвандк, бахши хусуск ва коршиносон цамчун усули муассири самарабахши муқовимат ба коррупсия ба цисоб меравад.
Муқовимат ба коррупсия дар сатци миллк, минтақавк ва байналмилалк бо роци рушди технологияцои иттилоотк ва коммуникатсионк, афзоиши нуфузи сижсии шабакацои иҷтимок, баланд бардоштани фаъолнокк ва ташаккули маърифати зиддикоррупсионии ҷомеаи шацрвандк метавонад самарабахш бошад.
Барои таъмини самаранокии кӯшишцо дар муқовимат ба коррупсия ба роц мондани чорацои зерин зарур аст: — гузаронидани мониторинги татбиқ ва амалигардонии санадцои цуқуқии байналмилалии зиддикоррупсионии эътирофнамудаи Тоҷикистон, шартномацои байналмилалие, ки Тоҷикистон иштирокчии онцо мебошад, инчунин тасдиқ намудани онцо; 42 — бастани созишнома, шартномацои дуҷониба ж бисжрҷониба оид ба цамкории бевосита байни мақомоти зиддикоррупсионии давлатцо; — тацким бахшидани робита байни мақомоти ваколатдор ҷицати таъмини босуръату боэътимоди мубодилаи иттилоот оид ба тамоми ҷабцацои ҷинояткории коррупсионк ва гузаронидани тафтишот; — омӯзиш ва мубодилаи таҷриба байни мақомоти муборизабаранда бо коррупсияи давлатцо, инчунин бо ҷалби коршиносон; — гузаронидани чорабиницои зиддикоррупсионии байналмилалию минтақавк, аз қабили конфронс, семинарцо, барномацои омӯзишк ва мизцои мудаввар дар сатци ҷумцурк.

БОБИ 4. МЕХАНИЗМИ АМАЛИГАРДОНИИ СТРАТЕГИЯ

Амалигардонии Стратегия тавассути фаъолияти якҷояи мақомоту муассисацои давлатк, ҷомеаи шацрвандк бо дастгирии ташкилотцои байналмилаливу минтақавк дар цамоцангсозк бо Шӯрои миллии муқовимат ба коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон ва Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон ба роц монда мешавад.
Нақшаи чорабиницои амалисозии Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумцурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 бо ба инобат гирифтани пешрафти цажти сижсиву иқтисодк ва бо мақсади татбиқи пурраи цадафцои дар барнома пешбинишуда ба ду марцила тақсимбандк карда шуда, дар он вазифа, натиҷацои маъмулк, муцлати иҷро ва иҷрокунандагони чорабиницо пешбинк карда шудааст.
Барои амалисозии самараноки мақсад ва вазифацои дар Стратегия пешбинигардида аз ҷониби цамаи иҷрокунандагон вобаста ба соцацо бояд сараввал дар заминаи барномаи Стратегия барномаи идоравии (соцавии) зиддикоррупсионк тация карда шавад, ки он тамоми давраи амалисозии Стратегияро дарбар гирад.
Барои давра ба давра амалисозии Стратегия сараввал дар сохтор ва дар асоси он дар зерсохторцои вазорату идорацо, мақомоти иҷроияи цокимияти давлатк ва ташкилоту муассисацо нақшацои дигари амалисозк ва иҷрои барномаи идоравии (соцавии) зиддикоррупсионк барои цар ду сол тация ва тасдиқ карда шавад. 183. Нақшаи чорабиницои дохилиидоравк, ки барои ду сол тация мегардад, бояд ба нақшаи чорабиницои амалисозии Стратегия 43 мутобиқ бошад ва чорабиницоеро дарбар гирад, ки вазорату идорацо, мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк ва ташкилоту муассисацои дигар дар таъмини иҷрои он аз рӯи самти фаъолият ба цайси иҷрокунандаи асоск ва ж цамиҷрокунанда масъул бошанд.
Барнома ва нақшацои дохилиидоравк бояд аз ҷониби роцбарони вазорату идорацо, мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк ва ташкилоту муассисацои дигар тасдиқ карда шуда, назорати таъмини иҷрои саривақтии бандцои он ба зиммаи роцбарони аввал вогузор карда шавад.
Дар сурати иҷро нашудани бандцои дар нақшаи қаблк пешбинишуда, иҷрои онцо бояд аз ҷониби вазорату идорацо, мақомоти иҷроияи мацаллии цокимияти давлатк ва ташкилоту муассисацои дигар дар солцои минбаъда таъмин карда шавад.
Иҷрокунандагон уцдадоранд дар заминаи нақшаи мукаммали тациягардида аз тамоми имкониятцое, ки қонунгузорк манъ накардааст, истифода намуда, бо даржфти сарчашмацои маблағгузории иловагк таъмини воқеии чорабиницои пешбинигардидаро амалк намоянд.
Тартиби амалишавии Стратегия дар фароцам овардани муносибати маҷмӯк ба ташаккули низоми чорабиницои банақшагирифташуда ва дар цамбастагк барраск намудани онцо, пайдарпай амалк намудани чорабиницо, ошкорбажнк ва ҷалби васеи ҷомеаи шацрвандк ва созмонцои байналмилалк ифода межбад.

БОБИ 5. МОНИТОРИНГ ВА БАЦОДИЦИИ СТРАТЕГИЯ

Натиҷацои асосии амалисозии Стратегия аз бецтар намудани вазъи пешгирии коррупсия, сари вақт ошкор намудани цуқуқвайронкуницо, ҷиноятцои коррупсионк ва иқтисодии хусусияти коррупсионидошта, инчунин нақши ҷомеаи шацрвандк дар пешгирк, мубориза ва коциш додани тамоюли афзоиши цуқуқвайронкуницои коррупсионк мебошад.
Барои таъмини иҷрои муваффақонаи Стратегия, пеш аз цама, тацти назорати қатък қарор додани рафти таъмини иҷрои он, инчунин ташкил ва амалинамоии мониторинги Стратегия нақши муцимро иҷро менамояд. Мониторинги Стратегия ин маҷмӯи чорацои назоратк, санҷишк, тацлилк, маълумотк ва арзжбии тадбирцо бо мақсади амалисозии шаффофи Стратегия ва нақшаи чорабиницои он вобаста 44 ба вазъияти воқек, инчунин пешравицои сижск, иҷтимок, иқтисодии ҷомеа ва давлатро дарбар мегирад.
Цангоми тацияи цисобот оид ба пешрафти амалисозии чорабиницои дахлдори Стратегия ба инобат гирифтани афкори ҷомеа, иттицодияцои ҷамъиятк, бахши социбкорк, мақомоти иҷроияи цокимияти давлатк ва провайдерцои хизматрасонк ба мақсад мувофиқ аст.
Бацодицк аз рӯи нишондицандацои зерини амалисозии Стратегия амалк карда мешавад: — фароцам овардани шароити мусоид ҷицати пешгирии коррупсия; — таъмини иштироки фаъоли ҷомеаи шацрвандк, иттицодияцои ҷамъиятк ва бахши социбкорк дар раванди муқовимат ба коррупсия; — ба вуҷуд овардани фазои оштинопазирк ба коррупсия ва ташаккули ҷацонбинии зиддикоррупсионк дар ҷомеа; — баланд бардоштани маърифати цуқуқии шацрвандон, бо мақсади таъмини эцтиром ва риояи талаботи конунгузории амалкунанда дар самти муқовимат ба коррупсия; — сари вақт ва босифат ба анҷом расонидани тафтиши ҷиноятцои коррупсионк ва иқтисодии хусусияти коррупсионидошта.
Яке аз роццои асосии бацодиции сатци коррупсия ин баргузор намудани тадқиқоти маҷмӯии сотсиологк арзжбк мегардад. Зеро муайян намудани цолати воқеии мавҷудияти коррупсия дар ин ва ж он соца имконият медицад, ки роццои нав ва самарабахши муқовимат ба коррупсия коркард ва роцандозк карда шавад. Бинобар ин, ба мақсад мувофиқ аст, ки цадди ақал дар панҷ сол ду маротиба тадқиқоти маҷмӯии сотсиологк баргузор карда шавад.
Натиҷацои маъмулии цисоботи амалисозии Стратегия дар воситацои ахбори омма ҷойгир карда шавад.
Мониторинг ва бацодиции Стратегия аз ҷониби Агентии назорати давлатии молиявк ва мубориза бо коррупсияи Ҷумцурии Тоҷикистон цар сол гузаронида ва аз натиҷааш ба Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон маълумот ирсол мегардад. 195. Давра ба давра амалисозии муқаррароти Стратегия ба воситаи нақшаи чорабиницо, ки аз тарафи Президенти Ҷумцурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад, таъмин мегардад.

ЭМОМАЛӢ РАҲМОН – БУНЁДГУЗОРИ ДАВЛАТИ СОҲИБИСТИҚЛОЛИ ТОҶИКИСТОН ВА РОҲБАРИ ВАҲДАТОФАР

Корҳои тозагӣ, ободонию созандагӣ ва соҳилмустаҳкамкунӣ дар ноҳияи Варзоб

ҳашари ниҳолшинонӣ дар нощияи Варзоб баргузор гардид.

Паёми табрикотии Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ ба муносибати Иди саиди Фитр

НАВРӮЗ ЗЕБОТАРИН ҶАШНИ МИЛЛАТИ ТОҶИК АСТ! Чорабинии бошукӯҳи идона бахшида ба таҷлили ҷашни Наврӯзи хуҷастапай дар ноҳияи Варзоб.

21.03.2025, омодагиҳо бахшида ба таҷлили ҷашни Наврӯзи байналмилалӣ дар варзишгоҳи марказии ноҳияи Варзоб.